Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Hakamlar va apellyatsiyalar. 
Bosh hakam turnir yoki har qanday boshqa 
musobaqalarni o‘tkazishda to‘liq mas’ul, uning qismi matchdir. Balanddagi hakam 
mazkur matchni o‘tkazishilishi, kortning holati va uning atrofidagi holatga 
mas’uldir. Balanddagi hakam bosh hakamga hisobot beradi. To‘p uzatishdagi 
hakam to‘p uzatuvchi xatolarini qayd etadi, agar u bo‘lgan bo‘lsa. Chiziqdagi 
hakam volan chiziq ortiga yoki ichiga tushganini aniqlab beradi. Mazkur hakam 
mas’ul bo‘lgan o‘yinga barcha hakamlarning qoidalari yakuniydir. Bunda 
balanddagi hakamning fikricha, chiziqdagi hakam xato qilgan holatlar istisno. 
Bunday holatda balanddagi hakam, chiziqdagi hakam qarorini bekor qilish 
huquqiga ega.
Balanddagi hakam quyidagilarga majburdir: 
o‘yin qoidalariga 
rioyaqilish va ularni hayotga tatbiq etish, xususan, “bahsli”larni aniqlash, 
ogohlantirish va “fol” (qoida buzarlik)larni belgilab berish, “bahsli” vaziyatlarda 
qarorlar qabul qilish va talab bo‘lsa, keyingi to‘p uzatishga qadar hal qilishi 
mumkin. O‘yinchi va tomoshabinlarni match jarayoni haqida aniq va baland 
ovozda axborot berish, to‘p uzatish va chiziqdagi hakamlarni tayinlash va ozod 
etish, yo‘q hakamlarni kompetensiyasi masalalari bo‘yicha qarorlarni qabul qilish, 
o‘z qarorini qabul qilish yoki kortdagi hakamlar biri qaror qabul qila olmagan 
vaqtida “bahsli”ni tayinlash, bosh hakamga barcha narsalarni qayd etish va xabar 
berish. Bundan tashqari, bosh hakamga barcha holatlardan xabardor qilish, Bosh 
hakamga o‘yin qoidalari masalalari bo‘yicha barcha qondirilmagan 
apellyatsiyalarni yetkazish, bu apellyatsiyalar keyingi to‘p uzatish bajarilgunga 
qadar ko‘rib chiqilishi lozim, agarda bu matchning oxiri bo‘lsa, apellyatsiya qilgan 
tomon kortdan chiqib ketguniga qadar.
To‘p uzatish
. To‘p uzatuvchi va uning raqibi diagonalda turib, maydonning 
chekkasiga chiqmasligi kerak. Volan to‘p uzatish paytida to‘p uzatuvchining 
ko‘krak chizig‘idan pastda bo‘lmasligi kerak. Ko‘krak chizig‘i o‘yinchi uchun tana 
atrofida shartli chiziq bo‘lishi lozim. Eng quyi nuqtasi bu ko‘krak qafasining oxirgi 
qovurg‘asi bo‘lishi lozim. Zarba berayotgan paytda raketka pastga qaratilgan 
bo‘lishi kerak. Volan esa to‘p uzatayotganning tepasiga va oldinga uchishi lozim, 
to‘p uzatish shu qadar kuchli bo‘lishi kerakki, volan to‘rdan uchib o‘tishi lozim, 
agarda volan to‘siqlarga duch kelmasa, bu raqib maydoniga o‘tib ketishi lozim.