Оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

. 
 
4.Akrobatik mashqlar 
Akrobatik mashqlar
– asosan turli o‘qlar atrofida aylanma harakatlarni 
bajarish (o‘mbaloq oshish, to‘ntarilish, sal’to va h.k). Shuningdek, gʻayri oddiy 
tayanch sharoitida bajariladigan muvozanatni saqlash mashqlari (yakka, juft va 
guruh bo‘lib). Har xil kontinentli mashgʻulotlarda kuchlilik, yepchillik, 
yegiluvchanlikni, fazoda yo‘nalish olishni, vestibulyar apparatni mashq qildirish 
uchun qo‘llaniladi. 
Akrobatik mashqlarni o‘rganish bir vaqtning o‘zida murakkab mashqlarni 
bajarishga tayyorarlik vazifasini bajaruvchi sodda mashqlardan boshlanadi.
Dumalashlar va o‘mbaloq oshishlar. 
O‘quvchilar avval dumalashlar, 

---

197 
o‘mbaloq oshish va salьtoni bajarish uchun tayyorgarlik mashqlarini egallab 
olishlari zarur. 
Dumalash
– tananing alohida qismlarini ketma-ket tayanchga tekkizgan 
holda boshdan oshmasdan turib aylanma harakatlarni bajarish. O‘quvchilar bu 
usulni quyidagi ketma-ketlikda egallab oladilar: dastlabki holatdan yarim qo‘llarni 
polga tayangan holatida o‘ngga va chapga dumalash; o‘tirgan holatdan – orqaga 
dumalash; tizzalarda turgan holatdan – oldinga dumalash. 
O‘mbaloq oshish
– tananing boshdan oshib o‘tib, so‘ngra tayanchga 
tekkiziluvchi aylanma harakati. Oldinga o‘mbaloq oshish oyoqlarni ochgan holda 
qo‘llarga tayanib turishdan osonroq o‘zlashtiriladi: oldinga engashib, boshning 
orqa tomoni bilan (tana ogʻirligini qo‘llarda ushlab turgan holda) tayaniladi va 
dumalab o‘tirib olinadi, so‘ngra o‘tirib tayaniladi. Buni o‘zlashtirib olgach, o‘tirib 
tayanishdan o‘mbaloq oshishni bajarish mumkin.
Himoyalash:
yon tomondan tizzada turib, bir qo‘l bilan yelkadan ushlab 
turish, ikkinchi qo‘l bilan tizzalar orqasidan itarib, aylanishni (o‘mbaloq 
oshishning birinchi fazasini bajarishga) yordam berish. 
Orqaga o‘mbaloq oshishni ogʻma tekislikdan (masalan, gimnastik mat 
qoplangan tramplindan) o‘tirish holatidan, tanani yegib turib va qo‘llar bilan 
(kaftlar pastga qaratilgan) yelkaga tayangan holda o‘zlashtirish ancha oson. 
O‘quvchilar ogʻmadan o‘mbaloq oshishni o‘rganib olgach, uni akrobatik yo‘lkada 
yoki matlarda bajarishga o‘tadilar. 
Himoyalash
: yon tomondan tizzada turib, yelkasidan ushlanadi va aylanma 
harakatni muvaffaqiyatli bajarishga yordam beriladi. Bu o‘mbaloq oshishni yegilib 
bajarishni oldinga engashib o‘tirish holatidan boshlash kerak, dumalash qo‘llar 
bilan yelkaga tayanib, so‘ngra oyoqlar bosh orqasidagi tayanchga tushiriladi. Bosh 
orqali aylanganda gʻayrat bilan qo‘llar ochiladi, engashib (ya’ni oyoqlar to‘gʻri 
tutiladi) asosiy holatga o‘tiladi. 
Sakrab o‘mbaloq oshishni (oldinga) dastlab turgan joyda bajarishni o‘rganish 
kerak. Yarim o‘tirgan holatdan oldinga yarim engashib, qo‘llar orqaga qilinadi: 
qo‘llarni oldinga harakatlantirish (siltash) bilan bir vaqtda oldinga yuqoriga gʻayrat 
bilan sakraladi, uchlik fazasidan so‘ng, qo‘llarga tayangan xolda oldinga umbaloq 
oshish bajariladi .