Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

Vaqtinchalik  q arom ing  amal  qilishi  m a ’lum  m uddat  bilan 
cheklanadi yoki doim iy  qaror qabul qilinguncha am al qiladi. M asalan, 
biror-bir  bayram   m unosabati  bilan  korxonada  navbatchilam ing
152

---

tayinlanishi bo‘yicha chiqarilgan buyruq shunday qarorlar jum lasiga 
kiradi. 
Tezkor  qaror  kechiktirmay  ijro  etish  uchun  chiqariladi. 
M asalan, tabiiy ofat sodir bo‘lgan hollarda uni ba rta ra f etish b o ‘yicha 
qabul  qilingan  qarorlar  ana  shunday  qarorlar  turkum iga  kiradi. 
Muntazam  qarorlar  belgilangan  m uddatlarda  chiqariladi.  Masalan, 
x o ‘ja lik   faoliyati  yakuniga  ko ‘ra  qabul  qilinadigan  qarorlar. 
Vaqti- 
vaqti  bilan  qabul  qilinadigan  qarorlar  har  zam onda  biron  sababga 
ko ‘ra qabul  qilinadi.
Qabul  qilinadigan  qarorlar  tarkibida  yakkaboshchilik  va 
yakdillik  asosida  qabul  qilinadigan  qarorlar  ham   boMadi.  Am m o 
yakkaboshchilik  asosidagi  qarorlar  k o ‘p  hollard a  asosli  tanqidga 
uchrab turadi.  Sababi, rahbar yakkaboshchilikka asoslangan qarom i 
aksariyat hollarda o ‘zini  ko‘rsatish  m aqsadida qabul  qiladi.  Bunday 
rahbar faoliyatining  80-90  foizi  buyruqbozlikka asoslangan b o ‘ladi. 
B ujam oadakeskinlikning yuzaga k elish ig asab ab  bo ia d i. Boshqaruv 
qarorlari  jam oa  fikriga  tayangan  holda  qabul  qilinmas  ekan, 
boshqaruvchi  bilan  b o ‘ysunuvchilar  o ‘rtasidagi  m unosabatlarning 
keskinlashuvi,  o ‘zaro  ishonchning  y o ‘qolishi,  nizolam ing  kelib 
chiqishi  m uqarrardir.  Yakkaboshchilik  tam oyilidan  farqli  o ‘laroq, 
yakdillik  tam oyili  asosida  ham  qarorlar  qabul  qilinadi.  Bu  tam oyil 
m ohiyatiga  k o 'ra   ilgari  ilgari  surilayotgan  m uqobil  fikm i  so ‘zsiz 
qo ‘llab-quvvatlashdan  iborat.
Kollegiallik  (ko‘pchilik)  tam oyili  «koalitsiyalar»,  y a ’ni  turli 
ittifoq yoki birlashm alar r o ‘yirost m a’ lum b o ‘lib turgan vaziyatlarda, 
har  xil  fikrlar  raqobat  qiladigan  hollarda  am al  qiladi.  Shu  sababli 
qaror  qabul  qilishda  ovoz  berish  y o ‘liga  o ‘tiladi.  Bunday  hollarda 
qabul  qilish  uchun  k o ‘pchilikning  ovoziga  tayaniladi.  K o‘pchilik 
hollarda yarm idan  k o ‘p  ovoz  gohida prinsipial  m asalalar yuzasidan 
m e’yor 2/3  deb tasdiqlanadi.
Konsensus  tam oyili  pur  fikrlilik,  y a ’ni  fikrlar  plyuralizm i 
kuchaygan  ham da  axborot  oqimi  tobora  k uchayib  borgan  hollarda 
q o ‘llaniladi.  0 ‘z  m ohiyati  bilan: 
Konsensus —  bu  qarorlam i  ishlab 
chiqish  jarayonida  barcha  bahsli  m asalalar  va  turli-tum an  fikrlar 
yuzasidan  bir  bitim ga  kelish  yoki  kelishishdir.  B unga  o ‘zaro  fikr
153

---

alm ashish  va  m aslahat,  shuningdek  ilgari  surilayotgan  muqobil 
m asalalarni  m aqsadga  m uvofiqlashtirishning  har  xil  usullarini 
qo‘llash yordam ida erishiladi.
«Ringi»  usuli yapon biznesida keng q o ‘llaniladigan usuldir.