Oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

18

---

2.1-jadval
Maqsadlar va  resurslar o ‘rtasidagi  bog‘liqlik
Tashkilot
M a te ria lla r
Texnologiya
O d a m la r
A xborot
«IBM»
«Eppl»(i/ch)
Yarim 
о ‘Ikazgichlar, 
metallar, plast- 
massalar
Yig ‘ish 
liniyalari
Muhandislar, 
dasturlovchi- 
lar boshqa­
ruvchilar, 
sotuvchilar, 
yig'uvchilar
Bozor tadq- 
iqotlari  va 
defektlar 
to‘g ‘risida 
hisobot
« M a k D o n -
alds»
(i-ch/xizmat
ko‘rsatish)
G o‘sht,
kartoshka,
bulkalar,
qog‘oz
Ovqat 
tayy- 
o r - la s h n in g  
m exa-nizalsi- 
y a l a s h g a n  
usuli  (oshxo- 
na jihozlari)
Restoran
boshqa
ruvchilari,
hisobchilar,
sotuvchilar
Sotish 
bo'yicha hi- 
sobotlar, om- 
borxonadagi 
hisob kitoblar 
tayyorlash 
uchun ketadi- 
gan mahsulot 
xarajatlari 
hisoboti
«Federal
ekspress»
(tijorat
xizmati)
Konvertlar, 
manzillar 
uchun yorliqlar
Komputerlar 
reaktiv samo- 
lyotlar, yuk 
mashinalari
Yyetka- 
zib berish 
bo'yicha 
haydovchilar, 
operatorlar, 
m exaniklar
Yuk qayerda 
turganligi, yet­
kazib berish 
xara-jatlari 
va tushum 
to‘g‘risidagi 
axborot
«Katolik
cherkovi»
(notijorat
xizmat)
Shag'am, 
xushbo‘y 
narsalar, 
bibliya
Telefon,
transport,
komputerlar
Mullalar,
poplar
Bibliyaga 
jo ‘natmalar, 
cherkov va 
cherkov mak- 
tablari uchun 
xarajatlar
* 
Kursiv  orqali  belgilangan  resurslar,  mazkur  tashkilot  uchun 
birlamchi ahamiyatga ega.
Resurslar.  Umumiy  holda  har  qanday  tashkilotning  maqsadi 
natijalarga  erishish  uchun  resurslarni  shakllantirishda  iborat. 
Tashkilot  foydalanadigan  asosiy  resurslar,  bular  odamlar  (inson 
resurslari), kapital, moddiy resurslar, texnologiya va axborot.
19

---

Tashqi  muhitga  bog‘liqlik.
 
Tashkilotning  muhim  xususi- 
yatlaridan  biri  uning  tashqi  muhit  bilan  o ‘zaro  bog‘liqligidir. 
Tashkilot  ham  resurslar  sotib  olishda,  ham  iste’molchilar  bilan 
munosabatda  tashqi  muhitdan  to‘la  bog‘liq  bo‘ladi.  Tashqi  muhit 
termini  iqtisodiy  sharoitlar,  iste’molchilar,  kasaba  uyushmasi, 
hukumat  qonunlari,  raqobatchi  tashkilotlar,  texnika,  texnologiya 
va boshqalarni  o ‘z  ichiga  oladi.  Bu  o'zaro  bog‘liq omillar tashkilot 
ichidagi hamma ishlarga ta ’sir etadi.  Rahbariyat doimo tashqi  muhit 
omillarini  inobatga olishi  lozim.
Gorizontal 
m ehnat 
taqsimoti.
 
Tashkilotning 
muhim 
xususiyatlaridan  biri  mehnat  taqsimoti  hisoblanadi.  Hech  boMma- 
ganda,  bir  m aqsadga  erishish  uchun  ikki  kishi  birga  ishlasa  ham, 
ular  ishni  o ‘zaro  boMib  olishlari  kerak.  Barcha  ishni  tarkibiy 
komponentlarga  taqsimlash  odatda  gorizontal  mehnat  taqsimoti 
deb yuritiladi.  Katta ish hajmini ko‘p  sonli kichik ixtisoslashtirilgan 
topshiriqlarga  b o ‘lish  orqali,  shu  ishni  har  bir  ishchi  mustaqil 
bajarishiga nisbatan bir necha baravar ko‘p mahsulot ishlab chiqarish 
imkoniyati paydo  boMadi.
B o ‘linmalar.
 
Murakkab  tashkilotlar  o ‘ziga  xos  aniq  vazifa- 
lami  bajaradigan  va  aniq  maxsus  maqsadlarga  erishadigan  boMin- 
malarning  shakllanishi  hisobiga  aniq  gorizontal  mehnat taqsimotini 
amalga  oshiradi.  Bunday  boMinmalar  odatda  boMim  yoki  xizmat 
deb  yuritiladi.  «M akDonalds»  korporatsiyasi  tashkilotning  har  bir 
asosiy  funksiyasi  uchun  maxsus  boMinmalarga  ega,  bu  boMinmalar
—  marketing,  sotish,  sotib  olish,  ko‘chmas  mulk  boMimlari  va  h.k. 
«MakDonalds»dagi  yoki  boshqa  tashkilotlardagi  bu  boMinmalar 
o ‘zining xususiy,  kichik  va aniq boMinmalariga ega.