|
Rivojlantirilgan ishlab chiqarish texnologiyalari va
komputerlar.
Ishlab chiqarish menejmentida komputerlarni qo‘llash tarixi
Davr
QoMlanilish doirasi
Misoliar
1950-
yillar
Klerikal faollik
ToMovlar,
buxgalteriya,
xarajatlar
bo‘yicha hisobotlar.
1960-
yillar
Operatsiyalarni
tekshirish
Chiziqli programmalashtirish, grafik
lar tuzish, loyihalami rejalashtirish va
nazorat.
272
1970-
yillar
Ishlab chiqarishni
rejalashtirish va nazorat
Bashoratlash, g'amlamalarni boshqar
ish, material talablami rejalashtirish.
1980-
yillar
Komputer
integratsi-
yalashgan ishlab chiqa
rish
Ishlab chiqarish resurslarini rejalashti
rish, moslashuvchan ishlab chiqarish
tizimlari.
1990-
yillar
Komputer
i ntegratsiy alashgan
korxona
Korporatsiyadagi ma’lumotlar bazasi,
elektron tarmoqlar asosida ishlab chiqa
rish, konkurent injiniring va biznes ja
rayonlar reinjiniringi.
16.3. Operatsiya (jarayon)larni boshqarish
Operatsiya (jarayon) va ishlab ch iqarish atam alari deyarli
bir xil m a’noni anglatadi. Ishlab chiqarish jarayoni — bu xom
ashyoni tayyor m ahsulotga aylanguncha b o ‘lgan barcha jarayonlar
tushuniladi. K orxonaning murakkab negizi boMib, ishlab chiqarish
jarayoni hisoblanadi, bunda xom ashyo tay y o r m ahsulotga aylanadi.
Demak, ishlab chiqarish jarayoni xom ashyoni tayyor m ahsulotga
aylanishiga bevosita aloqador boMgan jaray o n larn i o ‘z ichiga oladi.
Ishlab chiqarish jarayon i insonning m ehn at predm etiga m ehnat
vositalari orqali ta ’siri am alga oshiriladi. Ishlab chiqarish jarayoni
m ehnat predm etlari, m ehnat vositalari v a jo n li m ehnatning o ‘zaro
ta ’siri natijasi b o ‘lib hisoblanadi. Bu elem entlarning birlashuvi
ishlab chiqarishni tashkil etishni ta ’m inlaydi. Ishlab chiqarish
jarayoni m ahsulot ishlab chiqarishda vazifasi bir xil bo‘lm agan
turli jarayonlardan tashkil topadi. Ishlab chiqarish jaray on ida
m ehnat predm etlarini sifatiy o‘zgarishlari(m ehnat predm etlarining
ichki xususiyatlari, tashqi k o‘rinishi, shakli, hajm i va h.k.)ga
olib keladigan jarayonlar asosiy jara y o n la r deyiladi Yordamchi
jarayonlar esa asosiy jarayonlarni am alga o shirishda kerakli shart-
sharoitlar yaratadi. Bularga misol: turli xildagi energiya ishlab
chiqarish, xom ashyo, m ateriallar tayyor m ahsulotning m akondagi
o ‘rnini alm ashtirish, jihozlar ta ’m irlanishini tashkil qilish va
boshqalar.
273
Ishlab
chiqarish
jarayoni
tarkibiy
qism larga,
y a ’ni
operatsiyalarga b o ‘linadi. Ishlab chiqarish operatsiyasi deb bir
yoki bir necha ishchilar tomonidan b ir ish jo y id a bir xil m ehnat
predm eti ustida va bir xil m ehnat qurollari bilan bajariladigan ishlab
chiqarish jara y o n in in g qism iga tushuniladi. Ish kuchi, m ehnat
vositasi va m eh n at predm etining o‘zaro birlashuvi bir operatsiyani
bajarishni b ildiradi. Bu elem entlardan birining o'zgarishi esa
boshqa operatsiy an ing boshlanishidan darak beradi. M ehnat
predm etining b ir sifatiy holatdan ikkinchi sifatiy holatga o ‘tishida
qatnashadigan bir yoki bir nechta operatsiyalam ing birlashm asi
ishlab chiqarish bosqichi deb aytiladi. Ishlab chiqarish jarayoni
turli xildagi operatsiyalardan tuzilgan b o ‘lib, bu operatsiyalar 2
ta belgi orqali klassifikatsiyalanishi m um kin: I. Ishlab chiqarish
jarayonida op eratsiy alar vazifasi bo‘yicha operatsiyalarga b o ‘linadi.
2. Ishlab chiqarish jarayon id a operatsiyalar bajarilishi b o ‘yicha
operatsiyalarga boMinadi.
O peratsiyalar bajarilishining asosiy m ohiyati — faoliyat
umumiy strategiyasi va y o ‘nalishlarini belgilash va am alga
oshirish, op eratsiya tizim i, shu jum ladan ishlab chiqarish jarayoni,
quvvatlardan foydalanish, korxonani loyihalashtirish tizim ini
yaratish va jo riy etishdan iborat. Bunda tizim faoliyatini hisobga
olish va nazorat qilish ham kiradi.
O peratsiya xizm atida odatda ju d a k o ‘pchilik qatnashib, har
bir operatsiya tizim in in g yutug‘i yoki m uvaffaqiyatsizligi shu
kishilarga b o g ‘liq b o ‘ladi. Operatsiya m enejerlari tahlil, tizim iy
texnika, texnologiya, ijtim oiy fanlar sohasida har tom onlam a
chuqur bilim va m alakaga ega bo ‘lishlari va bu bilim lar asosida
operatsiyalam i sam arali boshqara olishlari kerak.
O peratsiyalar sam aradorligi shuningdek, ishlab chiqarilgan
m ahsulot
bo zo r
narxining
ishlab
chiqarishning
um umiy
xarajatlariga b o ‘lgan nisbati bilan ham o ‘lchanadi. M ahsulotlar
bozor narxi ularning m iqdori va sifati, to v ar turlarining bozor
talablariga m os kelish-kelm asligi, m ahsulotlarni o ‘z vaqtida ishlab
chiqarish va yetkazib berishga bog‘liq b o ‘Iadi. Um um iy xarajatlar
274
faqat tovar um um iy m iqdoriga emas, balki saqlash, ishlab chiqarish
xarajatlari m iqdoriga ham b o g ‘liq boMadi. O peratsiy a xizmatlari
m ahsulot yangi turlarini loyihalashtirishni ta ’m inlab beruvchi
m uhandislik xizm atlari, ishlab chiqarish q u w a tla r i va jarayonlari,
m arketing faoliyatiga bogMiq b o ‘ladi. M arketing operatsiyasi tizimi
m ahsulotga talab va m ijozlar buyurtm alarini aniqlashni ta ’minlashi,
bundan tashqari iste’m olchilarning m ahsulot sifati va uni yetkazib
berish muddati b o ‘yicha da’volar haqida a x b o ro t yetkazib berish
kerak. operatsiya xizm ati shuningdek, ishlab chiqarish quw atlarini
kengaytirish im konini beruvchi m oliyaviy x izm a tg a ham bogMiqdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
