Oliy Majlisning IX sessiyasida «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi» qabul qilinib, unda Birinchi Prezidentimiz İ. A. Karimov qator vazifalarni belgilab bergan edilar

6-rasm.
Musbat optik kuchga ega bo’lganlinzalar yig’uvchi, manfiy optik kuchga ega bo’lganlari esa sochuvchi linzalar deb ataladi.

Linzaning fokusidan o’tuvchi, bosh optik o’qqa perpendikulyar bo’lgan tekislik - linzaning fokal tekisligi deb ataladi.

Odatda, yig’uvchi linzadan farqli, sochuvchi linzalarda mavhum fokuslar mavjud bo’ladi (6- rasm).
Linzaning optik kuchi ifodasidan foydalanib linzaning ifodasini quyidagicha yozish mumkin:
(9)

Sochuvchi linzalar uchun f va b masofalar manfiy hisoblanadi. Linzalarda buyumning tasviri quyidagi nurlar orqali amalga oshiriladi:

1. 
   linzaning optik markazidan o’tuvchi nur;
   
2. 
   bosh optik yqqa parallel yo’nalgan nur (bu nur linzadan singanda linzaning ikkinchi fokusi orqali o’tadi);
   
3. 
   linzaning birinchi fokusi orqali o’tadigan nur (bu nur linzada singandan so’ng, linzaning bosh optik o'qiga parallel bo’lib chiqadi).
   

7 - rasmda yig’uvchi linza orqali tasvirni tuzish usuli keltirilgan. Tasvir va buyumning chiziqli o’lchamlari nisbati linzaning chiziqli kattalashtirishi deb ataladi.
Yorug’lik nuri va uning manbalari jadalligini o’lchash bilan shug’ullanadigan optikaning bo’limi - fotometriya deb ataladi. Fotometriyada quyidagi kattaliklar ishlatiladi:

1. 
   Energetik kattaliklar - optik nurlanishning energetik parametrlarini tavsiflaydilar;
   

2. 
   Yorug’lik kattaliklari - yorug’likning fiziologik ta'sirini tavsiflaydilar.
   

nurlanish oqimi, nulanish energiyasining (w) nurlanish vaqtiga (t) nisbatiga aytiladi:


(10)
Nurlanish oqimining o’lchov birligi Vattdan (Vt) i borat.
2. Yoritish yoki nurlanish qobiliyati Re - sirtning nurlanish oqimini shu sirtning ko’ndalang kesimi yuzasiga nisbatiga teng:
(11)
ya'ni sirtning nurlanish oqimi zichligini bildiradi.Nurlanishning birligi Vt/m dan iborat.

3. 
   Yorug’likning energetik kuchi I_э - nuqtaviy nurlanish oqimi ni, shu nurlanish tarqalayotgan teles burchakka ( ) nisbatiga tengdir:
   

(12)
Yorug’likning energetik kuchi birligi bir steradian burchakka to’g’ri kelgan bir Vattli nurlanish oqimini bildiradi (Vt/sr).

4. 
   Energetik ravshanlik В_э - nurlayotgan sirt elementi yorug’ligi energetik kuchini , nurlanish yo’nalishiga perpendikulyar bo’lgan tekislikdagi element yuzasi proeksiyasiga nisbatiga teng kattalik bilan o’lchanadi:
   

(13)
Energetik ravshanlik birligi ga tengdir.

5. 
   Energetik yoritilganlik Е_э - yoritiladigan birlik yuzaga tushayotgan nurlanish oqimiga teng kattalikdir. Uning birligi Vt/м² dir.
   

Optikaviy o’lchashlarda har xil nurlanish qabul qilgichlari ishlatiladi (ko’z, fotoelementlar va fotokuchaytirgichlar). Ular har xil to’lqin uzunlikdagi yorg’lik - ka o’ziga xos sezgirlikka ega bo’ladilar.
Yorug’lik o’lchashlari sub'ektiv bo’lgani uchun, yorug’lik birliklari faqat ko’rinadigan yorug’lik spektri sohasi uchun keltiriladi.

1. 
   Yorug’lik kuchining birligi XB tizimida - bir kandelaga (kd) tengdir. Kandela - yorug’likning energetik kuchi 1/683 Vt/sr bo’lgan chastotali elektromagnit nurlanish chiqarayotgan manbaning berilgan yo’nalishdagi yorug’lik kuchidir.
   
2. 
   Yorug’lik oqimi Ф qabul qilgich sezgirligiga to’g’ri keladigan optikaviy nurlanish quvvatidir, uning birligi 1 lyumen (lm) - 1 kd/sr ga teng.
   
3. 
   Ravshanlik yo’nalishdagi yorug’lik kuchini I nurlatayotgan yuzaning nurlanish yo’nalishiga perpendikulyar tekislikdagi proektsiyasiga nisbatiga teng kattalikka aytiladi:
   

(14 )
uning birligi dir.

4. 
   Yoritilganlik Е - yuzaga tushayotgan yorug’lik oqimini (F) shu yuzaga nisbatiga teng kattalikka aytiladi.
   

(15)
⁷
uning birligi 1 lyuks - 1 dir.