|
161
0 ‘qitish metodlarini tanlash. Pedagogika fanida,
o‘ qituvchilaming amaliy tajribasini o‘rganish va umumlashtirish
asosida taiim metodlarini tanlashga o‘quv-tarbiya jarayoni
kechayotgan shart-sharoitlar va aniq holatlarga bogiiq muayyan
yondashuvlar vujudga keladi. Ta’lim metodlarini tanlashda quyidagi holatlar inobatga olinishi lozim:
- zamonaviy didaktikaning yetakchi g'oyalari, ta’lim, tarbiya
va rivojlantirishning umumiy maqsadlari;
- o‘rganilayotgan fan mazmuni va metodlari. mavzularining
o‘ziga xosligi;
- xususiy fanlar metodikasining o‘ziga xosligi va umumdidaktik metodlami saralashga qo‘yiluvchi talablaming o‘zaro aloqadorligi;
- muayyan dars materialining maqsadi, vazifalari va mazmuni;
- u yoki bu mavzuni o‘rganishga ajratilgan vaqt;
- o‘quvchilarning yosh xususiyati, bilish imkoniyatlari, darajasi;
- o‘quvchilaming darsga tayyorgarlik darajasi;
- o‘quv muassasalari, auditoriyalaming moddiy ta’minlanganlik darajasi, jihozlar, ko‘rgazmali qurollar, texnik vositalaming
mavjudligi;
- o‘qituvchining imkoniyatlari, nazariy va amaliy jihatdan
kasbiy tayyorgarlik darajasi, pedagogik mahorati, shaxsiy sifatlari;
- o‘quv muassasalari da fanlararo hamkorlikning o‘matilganligi.
0 ‘qituvchi bu holatlarni inobatga olib, u yoki bu ketmaketlikda og‘zaki, ko‘rgazmali yoki amaliy metodlami, reproduktiv
yoki mustaqil ishlami boshqarish metodlarini nazorat va o‘z-o‘zini
nazorat metodlarini tanlash borasida aniq yechimlar qabul qiladi.
4 .0 ‘qitishning indaktiv va deduktiv metodlari
0 ‘qitishning induktiv va deduktiv metodlari - o‘quv materiali
mazmunming xarakteri va mantiqini yoritish usulidir.
0 ‘qitishning induktiv metodi - o'qituvchi va o‘quvchining turli
variantlardagi faoliyatidir. Bunda o‘qituvchi avval dalillami
162
tushuntiradi, tajribalami, ko‘rsatmali qoilanmalarni namoyish
qiladi, umumiashtirish va tushunchalami ta’riflash bo‘yicha
mashqlar bajarishni tashkil etadi. 0 ‘quvchilar oldin xususiy
faktlami o‘zlashtiradilar, keyin xulosalar chiqaradilar va o‘quv
materialini umumlashtiradilar. Yoki o‘quvchilar oldiga xususiy
qoidalardan umumiy xulosalargacha mustaqil mushohada
yuritishni talab qiladigan muammoli topshiriqlar qo‘yiladi.
0 ‘quvchilar esa dalillar ustida mustaqil holda fikrlaydilar va
tegishlicha xulosalar chiqaradilar hamda umumlashtirish qiladilar.
Deduktiv metod - o‘qituvchining avval umumiy qoidalami,
ta’riflami aytishi, keyin asta-sekin xususiy hollami, muayyan
vazifalami keltirib chiqarish usulidir. Bunda o‘quvchilar umumiy
qoidalami idrok etadilar, formulalami o'zlashtiradilar, keyin esa
ular dan kelib chiqadigan natijalami egallaydilar.Agar mana shu
metodlar taqqoslansa, o‘quvchilar ma’lum mushohadalami keltirib
chiqaradigan faktlar va materialni o‘zlashtirishlariga ko‘ra induktiv
metod foydaliroqdir. Masalan, o'qituvchi matematik masalaning
yechimini yoritadi, keyin o‘quvchiIarga ana shu xildagi masalani
mustaqil holda yechishni tavsiya qiladi, lekin bunda fikrlash tez
rivojlanmaydi va materialni o‘rganishga ko‘p vaqt ketadi. Deduktiv
metod materialni tezroq o'tishga yordam beradi va bunda mavhum
fikrlash faolroq rivojlanadi. 0 ‘qitishning induktiv va deduktiv
metodlarida uning og‘zaki, ko‘rsatmali va amaliy metodlari,
shimingdek, reproduktiv yoki muammoli izlanish metodi ham
qoilaniladi.Ta’limning reproduktiv xarakteri, asosan,
o‘quvchilaming ijodiy faoliyatidir. Fikrlashning xarakteri -
o‘qituvchi bergan o‘quv axborotini faolroq idrok etish va eslab
qolish, o‘qitishning og‘zaki, ko‘rsatmali va amaliy metodlaridan
hamda usullaridan foydalanmay, mazkur metodlami qoilab
boimaydi. Reproduktiv metodda o‘qituvchi faktlami, isbotlami,
tushunchalax ta’rifini toia bayon qiladi, asosiy masalaga alohida
e’tibor beradi.О‘qitishning reproduktiv metodida ko‘rsatmalilik
ham qoilaniladi. Reproduktiv yo‘sindagi amaliy ishlar o‘quvchilaming namuna bo'yicha ilgari yoki endigina o‘zlashtirilgan
bilimlami qoilashi bilan farqlanadi. Ammo bunday ishlar da
163
bilimlarni mustaqil holda boyitish amalga oshmaydi. O'qitishning
muammoli izlanish metodi muammoli ta’limda qo‘llaniladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
