Oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy pedagogika

11 yillik majburiy o‘rta ta’lim maktablarining tarkibi
11 yillik majburiy o‘rta ta’lim maktablari tarkibining asosini
o‘quvchilarning rivojlanish darajalarini davrlashtirish tashkil
qiladi. Bunda o‘quvchilaming turli yosh davrlariga xos boigan
jihatlariga tayaniladi.
Ilk darajadagi tayyorlov guruhlari bolalami ruhiy pedagogik
jihatdan maktabdagi o‘quv jarayoniga tayyorlaydi. Ularda dastlabki
o‘qish, hisoblash, o‘z fikrini bayon qilish, o‘quvchilaming jamoada
o‘zini tutish ko‘nikmalari hosil qilinadi.
11 yillik majburiy o ‘rta ta’limning birinchi bosqichi boshlangich taiim hisoblanib, u I-IV sinflami qamrab oladi. Bu
bosqichga, asosan 7 yoshdan, jadal rivojlangan bolalar esa 6 yoshdan jalb qilinadi. Mazkur davrda o'quvchilarda jadal rivojlanish
jarayoni kechadi. Ularda о‘quv faoliyati usullari, bilimlarni mustaqil egallash layoqatlari va bilish vazifalarini bajarishda mazkur
bilimlarni qoilash ko‘nikmalari shakllantiriladi. Natijada, ularda
muloqot ko‘nikmalari rivojlanadi. Boshlangich taiim jarayonida
o‘quvehilarda o'quvchi shaxsining shakllanishi, layoqatlarining
yaxlit tarzda rivojlanishi, o‘qishga boigan ishtiyoq, moyillik amalga
oshadi. 0 ‘quvchilar o‘qish, yozish, hisoblash, o‘zlarini ijodiy
jihatdan namoyon qilish, nutq madaniyati, xulq-atvor meyorlari,
gigiyenik talablarga rioya qilish ko‘nikmalarini egallaydilar.
Boshlangich taiim (I-IV sinflar) jarayonida o‘quvchilami
rivojlantiruvchi, shaxsga yo‘naltirilgan, kompetentsiyaviy yondashuvga asoslangan taiim-tarbiya tizimi amal qiladi. Maktabga ilk
qadam qo‘ygan bolalar o‘z yosh xususiyatlari hamda tafakkur va
ruhiy taraqqiyot darajalariga muvofiq keladigan ta’limiy faoliyatga
kirishadilar. Bu davrda o‘qish, o‘rganishga asoslangan faoliyat
yetakchi mavqega ega boiadi. Boshlangich sinf o‘quvchilarida
o'qish hamda o‘rganishga qaratilgan faoliyatoing shakllanishi, har
bir о'quv fani bo‘yicha bilimlarni egallash jarayonida ulaming ongi,
tafakkuri jadal tarzda rivojlanadi. Bu ong va tafakkur o‘z xarakteriga
43
ко1 ra nazariy hamda ilmiy tushunchalami o‘zlashtirish natijasida
vujudga kelgan ong va tafakkur bo‘lib, bolaning jadal tarzda
taraqqiy etishi, dunyoqarashining rivojlanishini ta’minlaydi.