Oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy pedagogika

Huquqiy tarbiya metodlari:
- ishontirish; majburlash; kasbiy па ’типа; rag ‘batlantirish.
Bolalaming qalbi va vujudiga go‘daklik paytidan boshlab
odob-axloq, huquqiy qonun-qoidalar haqida ilk tasavvur va
tushunchalami singdirishda jamiyatning asosi, negizi bo‘lgan
oilaning roli va ahamiyati katta. Daho xalqimiz bu borada ham
o‘ziga xos huquqiy tarbiya maktabim yaratgan. Ota-bobolarimiz
bolalarga turli mavzularda ertaklar aytib berish orqali ulaming
ongida ilk huquqiy tushunchalami shakllantirganlar. “Теkin tomoq
bo‘lma”, “Mehnatdan qochma”, “Yolg'on gapirma”, “Yomonga
yaqinlashma ”, “Yomon bilan yurma ”kabi ibrat, о‘git mazmunidagi gaplar ham kichkintoylami tasavvurida ilk huquqiy tushunchalami paydo qiladi. Huquqiy tarbiya serqirra, o‘ta murakkab, uzoq
davom etadigan jarayondir. Aslida “Qonunlar qonuni vijdondir”.
“Faqat vijdongina insonlar hayotining odil rahnamosidir” (Lev
Tolstoy). Yoshlami huquqiy savodxon qilib tarbiyalashda huquqiy
ta’lim katta ahamiyatga ega. Huquqiy ongni shakllantirish orqali
huquqiy tarbiya me’yorlarini hayotga tadbiq etish muayyan
qoidalarga amal qilishga yordam beradi. Huquqiy ongni oshirish va
huquqiy madaniyatni yuksaltirish 0 ‘zbekiston Respublikasi
Konstitutsiyasi va boshqa mavjud qonunlar yoki huquqiy me’yoriy
hujjatlar asosida amalga oshiriladi.
Huquqiy tarbiyaning umumiy pedagogik xususiyatlari
Maktabdagi huquqiy tarbiya - o‘z ichiga o‘quvchilami huquqiy
bilimlar bilan qurollantirish, mazkur bilimlar asosida o‘z xulqatvoriga nisbatan mas’uliyatli munosabatni shakllantirish, qonun va
qoidalarga rioya qilish muhimligini uqtirish, muayyan huquq va
erkinliklardan foydalanish yo‘l-yo‘riqlarini singdirishni qamrab
oladi. Umuman, uslubiy rejadan kelib chiqib, tarbiyaga kompleks
yondashuv prinsipi nuqtayi nazardan qaralganda, uni g‘oyaviy,
siyosiy, axloqiy, estetik tarbiya ta’sinning yig‘indisi sifatida
283
tushunish mumkin. Huquqiy tarbiyaning quyidagi uslublarini
ajratish iozim:
1. Huquqiy ongni shakllantirishda:
- e’tiqod, isbot; huquqiy mavzularda suhbatlar, ma’ruzalar,
hikoyalar;
- Huquqiy mavzularga oid bosma materiallami va san’at
asarlarini muhokama qilish.
2. Huquqiy axloq asosini, malakasini, odatlarini va huquqni
himoya qilish faoliyati tajribasini shakllantirish usuli:
- Umumiy talab (ayrim holatlarida huquqiy asoslar bilan):
- 0 ‘matish:
- Misol:
- 0 ‘quvchilaming huquqini himoya qilish faoliyatini
tashkillashtiradi;
- Ijodiy o‘yindan foydalanish:
- Musobaqa:
3. Huquqiy tarbiyani kuchaytirish uchun rag‘batlantirish yoki
jazo usulladni qo‘llash.
0 ‘quvchilar huquqiy tarbiyaning nafaqat subyektlarida, balki
subyektlari sifatida ular awalo jamoa fikri bilan o‘z a’zolariga faol
ta’sir etib jamoa a’zolari sifatida ham qatnashmoqdalar. Maktab
o‘quvchilarini huquqiy tarbiyalash shakllar tizimi ikki qismdan
iborat bo‘lib, og‘zaki va amaliy ishlardir. Ular o‘zaro bog‘liq.
Huquqiy tarbiyaning asosiy og'zaki shakli darslar jarayonida o‘z
ifodasini topadi. Fikrimizning dalili sifatida olib borilayotgan
darslarni misol tariqasida keltirish mumkin. Shu o‘rinda huquqiy
tarbiya o‘quvchilar ruhiyatiga qanday singdirilayotganligi ma’lum
bo‘ladi. Darhaqiqat, yaxshi dars yirik bir asardir.
Huquqiy darslar davomida o'quvchilami qonuniy va qay
holatlarda qonun buzilishlar sodir etilishini chuqur idrok etib
borishlari lozim. Shuningdek, ushbu darajalarda davlat ramzlari,
ularga nisbatan faxr-iftixor, Ona Vatanga cheksiz mehr tuyg‘ulari
singdirilib borilishi lozim.
Huquqiy tarbiyaning og‘zaki yana bir shakli yoki ko‘rinishi bu
qonunchilikning asoslari bo‘yicha fakultativ darslardir. Bunday
darslarga amaliy tashkiliy tadbirlar, jumladan, qonunni muhofaza