Oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy pedagogika

Ma’lumotlar bazasi deganda, axborotni kompyuter texnikasi
yordamida kiritish, tizimlashtirish, saqlash va foydalanish uchun
tavsiya qilish tushuniladi.
Bir qator axborotlami an’anaviy qayta ishlash uchun ulami
tayyorlashning standart shakllari mavjud boiib, ularga
bibliografiya, statistik та lumotlar, referatlar kiradi. Ma’lumotlar
bazasi axborot tarkibiga statistik, matnli, grafik va ko‘rimshli
axborotlami cheksiz ko‘p miqdorda va albatta, belgilangan
shakllardagi ko‘rinishlarmi qabul qiladi.
463
Bilimlar bazasi esa, yopiq tizimda, mazkur mavzu bo‘yicha
qo ‘shimcha axborotlarga ehtiyoj sezmagan holda va uning har bir
elementi, mantiq jihatdan boglangan boshqa elementlarga chiqa
olishi bo 'yicha tuzilmali axborotlashtirilgan tizimga ega bo ‘ladi.
Bunda ushbu bilimlar bazasiga kiritilmagan, ya’ni undan tashqi
elementlarga murojaat qilinishiga imkon bo'lmaydi. Bilimlar
bazasining birlamchi bibliografik o‘xshashliklari sifatida turli
ensiklopediyalar, lug'atlar xizmat qiladi.
Ocquvchilar bilimi sifatlarini test savollari yordamida aniqlash
va psixofiziologik rivojlanayotganligini tashxis qilish maqsadida
kompyuter tizimiga eksport tizimi qo‘shimcha kiritilgan bo‘lib, bu
tizim yordamida elektron tarmoq orqali bilimlami baholash va bu
masala bo‘yicha yetarlicha natijalami aniqlash mumkin.
Bunday dasturiy vositalardan, ta’iimdagi holat va uning
maqsadiga ko‘ra, ba’zan o‘quvchilarning ehtiyojlarini chuqurroq
anglash zaruriyati nuqtayi nazaridan, ulaming ma’lum fan sohasida
bilimlarini tahlil qilish bo‘yicha boshqa bir hollarda esa,
o‘qitishmng psixologik tamoyillarini hisobga olish maqsadida keng
foydalaniladi.
Kompyuter yordamida turli ilmiy axborotlar, o‘quv materiallari
bo‘yicha axborotlami tavsiya etishning boy imkoniyatlari, xususan
ularga integrativ kurslami kiritish, fanning tarixi va metodologiyasi
bilan tanishish, turli fanlar bo‘yicha ulaming zamonaviy darajasiga
oid bilimlar, madaniyat va ijtimoiy ongga daxldor bilimlami
kiritish, ta’lim mazmunini sezilarli o‘zgartirish va keskin
boyitishga yordam beradi, uni faollashtirish va rivojlantirishda
muhim omil bo‘ladi.
Kompyuter vositalari yordamida mustaqil ta’limni tashkil etish
nuqtayi nazaridan tahlil etadigan bo‘lsak, aksariyat uning
interfeolligini, bevosita muloqot yordamida o‘quvchi o‘quv
rejasida ko‘rsatilgan, istalgan fan sohasida maxsus o‘quv dasturlari
yordamida bilim olish imkoniyatiga ega ekanligi ma’lum bo‘ladi.
Koaapyuter vositasi, o‘quvchi yoxud o‘qituvchi murojaatlariga
«javob beradi», ular bilan bemalol «muloqotga kirishadi», bular
kompyuter ta’limi metodikasining asosiy xususiyatlaridan biri
sanaladi.
464
Kompyuterli o‘qitish metodikasining boshqa bir muhim
xususiyati, u o‘qitish jarayonining barcha bosqichlarida, jumladan
yangi o‘quv materialini tushuntirishda, qaytarishda, umumlashtirishda, o‘quvehilaming ma’lum fan bo‘yicha erishgan bilim, malaka va ko‘nikmalarini tekshirishda namoyon bo‘ladi. Bunday jarayonda o‘qituvchi kompyuterning o‘quvchi uchun turJi vazifalami,
xususan o‘qituvchilik, ishchi qurol, ta’lim obyekti, o‘zaro muloqot
kabi funksiyalami bajarishini bilishi kerak. Bunda o‘qituv chining
vazifasi dars jarayonida o‘quvchilami kompyuterdan to‘g‘ri
foydalanishlarini nazorat qilishdan iborat: