|
Мармар касаллиги – туғма оилавий остеосклероз. Бу касаллик скелетнинг кўп суякларининг диффуз остеосклерози билан намоён бўлади. Хавфсиз ва хавфли кечиши фарқланади. Фақат скелет мезенхимасининг шикастланиши устунлик қилса касалликнинг хавфсиз кечиши ҳақида гапирилади, у фақат остеосклероз билан кечади ва узоқ вақт мобайнида клиник намоён бўлмайди.
Агар жараён миелоген мезенхимада кузатилса, унда анча эрта ва кескин камқонлик юзага келади, қонда фосфор, баъзида калций миқдори ошади, кўрув ўткирлиги пасаяди, остеомиелитлар, суякларнинг кўп сонли, тез-тез синиши, эшитишнинг пасайиши, юз нерви параличи, кўкрак қафаси деформацияси юзага келади.
Хавфсиз кечишида скелетнинг, шу жумладан жағ суякларининг склерози, тишлар ёриб чиқишининг аномалиялари юзага келади. Рентген текширувида суякда, мармарни эслатувчи оқ структурасиз ўчоқлар аниқланади. Эмал ёриб чиққандан сўнг дарҳол бўрсимон тусга эга бўлади, мўрт бўлиб қолади, тезда йўқолиб боради. Тишлар емирилади. Тишларни сақлаб қолишнинг ягона йўли – ўз вақтида ортопедик давони олиб боришдир.
Стейнтон-Капдепон дисплазияси. Бу касаллик ота-онанинг биридан ўтади, наслнинг ярмисида (жинсидан қатъий назар) намоён бўлади. Сут тишлари ва доимий тишлар шикастланади. Унинг учун эмалнинг деярли тўлиқ кавланиб чиқиши хос бўлиб, оролчалари тишнинг фақатгина бўйин қисми ён юзасининг алоҳида участкаларида сақланиб қолади. Дентин жигар ранг ёки тўқ жигар ранг тусга ва характерли тиниқликка эга бўлиб, кўпинча пульпа контурлари кўриниб туради. Бироқ дентин гиперестезияси кузатилмайди, бу тишларда бўшлиқларнинг тўлиқ облитерацияси билан боғлиқ. Чайнаш вақтида милк ғуддачаларининг жароҳатланиши натижасида оғриқ кузатилиши мумкин. Тишларнинг ёриб чиқиш сони ва муддатлари бузилмаган, жағлари нормал ривожланади. Тиш илдизлари кўпинча қисқа ва юпқа, меъёрида бўлиши ҳам мумкин. Илдиз чўққилари соҳасида кариес билан шикастланмаган тишлар йўқлигида кўпинча суяк тўқимасининг сийраклашган ўчоқлари кузатилади, тешик яралар, кисталар бўлиши мумкин. Тишларнинг шикастланиши эмалнинг йўқотилиши ва дентиннинг очиқ қолиши билан бошланади. Биринчи навбатда курак тишлар ва биринчи молярлар, сўнгра иккинчи молярлар азият чекади. Тишларда сув миқдори ошади, ноорганик моддалар камаяди. Пульпанинг электр қўзғалувчанлиги пасаяди. Пульпада ўзгаришлар аниқланади (томирлар сони камаяди, коллаген миқдори ошади). Цементда – гиперпигментоз соҳалари билан сўрилиш ўчоқлари кузатилади. Даволашнинг ортопедик усуллари самара беради.
Эктодермал дисплазия. Бу наслий касаллик бўлиб, асосида эктодермал ҳосилалар ривожланишининг бузилиши ётади. У клиник жиҳатдан тирноқлар, соч, сўлак ва кўз ёшлари безларининг ривожланмаганлиги ёки йўқлиги билан намоён бўлади. Бундай беморлар учун қуйидагилар хос: дўнг пешона, эгарсимон пешона, йўғон лаблар, қисман ёки тўлиқ адентия. Сут тишлари ва доимий тишларнинг эмали мўрт, тез парчаланади, тишлар емирилади, дентин жигар рангли тусга эга.
Тугалланмаган амелогенез. Бу эмалнинг наслий гипоплазияси. Эмал нормал структурасининг турли даражадаги бузилиши билан характерланади, тишларнинг шакли ва ўлчами ўзгармайди. Патология асосида эктодермал ҳосилалар функциясининг бузилиши ётади. Эркаклар ва аёллар орасида касалланиш бир хилда кузатилади. Тугалланмаган амелогенез билан оғриган беморлар амалда соғлом бўлиб, организмида ҳеч қандай специфик ўзгаришлар кузатилмайди. Патологик жараённинг ифодаланганлигига кўра Н. М. Чупринина амелогенезнинг 4 шаклини ажратади:
Биринчи шаклида унча катта бўлмаган миқдорий ва сифатий ўзгаришлар кузатилади: тишлар нормал шакл ва ўлчамга эга, эмал силлиқ, ялтироқ, бироқ сариқ, оч жигар ранг ёки сарғиш- жигар ранг тусга эга. Микроскопда эмал-дентин бирикмасининг нотекислиги, органик моддалар миқдорининг ошганлиги аниқланади.
Иккинчи шаклида ўзгаришлар кучлироқ ифодаланган. Тишлар ўз муддатида ёриб чиқади, ва уларнинг коронкалари аввалига нормал рангда бўлади. 1-3 йилдан сўнг эмал хира тортади, сўнгра эса оч жигар рангга киради, ғадир-будир бўлиб қолади, ёриқлар пайдо бўлади, сўнгра эса эмал йўқолиб боради. Дентин зич, оч жигар ранг ёки жигар рангга киради.
Учинчи шаклида тишлар муддатида ёриб чиқади, нормал ўлчамга эга. Тиш эмали оқ рангда, бироқ маълум ориентацияга эга бўлмаган кўп миқдордаги эгатчалар билан. Барча тишлардаги эмал тезда йўқолади ва нормал структурага эга жигар ранг дентин очиқ қолади.
Тўртинчи шаклида – тишлар одатдаги ўлчам ва шаклга эга, бироқ эмаль ёриб чиқиш вақтида бўрсимон, жилосиз, баъзи жойларда эса мавжуд эмас. Механик таъсир кўрсатилганда у дентиндан осон ажралади. Тиш ҳароратга таъсирчан бўлиб қолади.
Тугалланмаган амелогенез – эмал ҳосил бўлишининг оғир бузилиши бўлиб, сут тишлари ва доимий тишлар структураси ва минерализациясининг тизимли бузилиши, тўқиманинг қисман ёки тўлиқ йўқотилиши бўлган рангининг ўзгариши билан ифодаланади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
