Олий ва урта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура курилиш институти қурилишни бошқариш факультети

II. Турар жой бинолар ҳақида қисқача маълумоt

Турар жой биноларда инсонлар яшаши учун зарур бўлган эҳтиёжларнинг асосийларидан бири хисобланади. Бинолар, уйлар қурилиши масаласи муҳим муаммоларидан бири ҳисобланади. Уни ҳал қилиш,жамиятни янада ривожлантиришда катта аҳамиятга эга.

Ҳар қандай бинолар қуйидаги асосий талабларга жавоб бериши керак:

• 
  бино қайси жараёнга, мақсадга мўлжалланган бўлса, у шу жараён талабига тўлиқ жавоб бериш керак, яьни яшаш учун қулай, дам олишга мослаштирилган, меҳнат қилишга қулай қилинган бўлиши керак;
  
• 
  техник томонидан хамма замовий талабларга жавоб бериши, яьни бино кишиларни ташқи таьсирлардан, паст ва юқори температурадан, ёғингарчилик, шамол ва бошқалардан тўлиқ асраши, мустаҳкам ва устивор бўлиши, эксплутация сифатларини узоқ йил давомида сақлаши лозим;
  
• 
  бино кўриниши меьморчилик ва бадиийлик талабларига мос ҳолда танланиши, унинг ташқи, экстрьер ва ички, интерер кўриниши чиройли, атроф муҳит билан уйғунлашган бўлиши керак;
  
• 
  иқтисодий жиҳатдан қулайлиги, бино ва иншоотларқурилишида меҳнат сарфини камайтириш, қурилиш материаллар ва вақтни тежаш кўзда тутилади;
  

Қурилиш нормалари ва қоидаларига кўра бинолар узоқ вақт ўз вазифасини бажариш 4 даражага бўлиниди:

1. 
   Хизмат даври 100 йилдан ортиқ;
   
2. 
   Хизмат даври 50 йилдан 100 йилгача;
   
3. 
   Хизмат даври 20 йилдан 50 йилгача;
   
4. 
   Хизмат даври 5 йилдан 20 йилгача мўлжалланган бинолар.
   

Бинолар ўз моҳиятига, қаватлигига, яшаш биноларни қурилиши материалларига қараб синфларга бўлинади:
А. Доимий яшаш ва оила учун қурилган турар жой бинолар;
Б. Вақтинчалик ишловчи ишчилар ва вақтинчалик ўқувчи ёшлар учун ётоқхоналар;
Д. Қария ва ногиронлар учун доимий яшаш интернатлари;
Е. Мехмонхоналар.
Турар жой бинолари қаватлигига қараб кам қаватли (1–2 қават); ўрта қаватли
(3–5 қават); кўп қаватли (11–16 қават) ва баланд (16дан юқори) биноларга ажратилади. Хоналарнинг сонига қараб 1 хонали, 2 хонали ва кўп хонали бўлади.
Турар жой биноларнинг санитар – гигиеник талабларига яшаш муҳитининг физик сифатлари таьсир қилади, шовқиндан ҳимоялаш талабларига ҳам жавоб бериши керак. Сабаби узоқ ва қаттиқ давом этган шовқин инсон асаб системасига ёмон таьсир кўрсатади, шунинг учун хоналарни шўвқиндан сақловчи қатламлар девор орасига ўрнатилади. Хона ҳавосини тозалаш асосан сўрма шамоллатгичлар ёрдамида амалга оширилади. Сўрма шамоллатгичлар ошхона, ванна, ҳожатхоналарга ўрнатилиши лозим. Кишиларни кўчириш хавфсизлиги таьминлаш учун кўчириш йўллари, зинапоялар, умумий ёлаклар, вестибюллар бўлиши керак.