Олий ва ўрта таълим


«Тарбияси қийин» болалар психологияси



Download 382,54 Kb.
bet25/104
Sana13.05.2022
Hajmi382,54 Kb.
#603080
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   104
Bog'liq
EXJjAjoSzXSR7ookm9KcoqXp0LJbovfUy7Jnm5SQ (2)

«Тарбияси қийин» болалар психологияси


«Тарбияси қийин» болалар педагогик каровсизлик натижасидир.
Л.С.Виготский фикрича, «қийин» ўсмир ҳаёти муносабатлар характерининг натижасидир.
Булар аввало қайсар, инжиқ болалар, уларни қизиқарли фаолият турига тортиш уларни тарбиялашнинг асосий усулларидан биридир.
Уларнинг маълум бир қисми интизомсиз, кўпол болалардир. Уларнинг активлигини мақсадга мувофиқ ўзгартириш, уларга баъзи хуқуқларни бериш йўли билан уларга таъсир ўтказиш мумкин. Психологияда «тарбияси қийин» болаларнинг бир қанча классификациялари мавжуд.
Биринчи гуруҳ - ижтимоий салбий мустаҳкам қарашлари эга болалар; Иккинчи гуруҳ - қонунбузарларга тақлид килувчилар.
Учинчи гуруҳ - ижобий ва салбий хулқ - атвор стереотиплари ўртасида иккиланувчи, ўз хатоларини тушунувчи болалардир.
Туртинчи гуруҳ - иродали болаларга бўйсунувчилар.
Бешинчи гуруҳ - қонунбузарлик йўлига тасодифан кириб қолганлар.
Шуни айтиш лозимки, тарбияси оғир болалар учун улар яшаётган муҳит, оила, улар ўқиётган жамоа, синфнинг роли жуда каттадир.
Тарбияли бўлим - бу хулқ-атворини назорат қилишдан иборатдир: бундай назорат инсонни ёмон ҳатти-ҳаракатларни бажармаслик имкониятини беради.
Агар шахс хулқ-атворини аҳлоқийлиги ҳақида қайғурса, у ижтимоийлашувга эришган бўлади.
Тарбияланганлик ижтимоийлашувни ўрганиш жараёни сифатида қараладиган ёш психологиясида олинган натижаларга асосланади: бола ўзини эгоцентрик эмас, балки тарбияли тутиши учун тарбияланганлик қандай рағбатлантирилиши керак? Тарбия ўз моҳиятига кўра ижтимоий жиҳатдан ижобий эҳтиёжларни ҳосил қилишидир. Агар таълим шахснинг онгини шакллантириш бўлса, тарбия унинг онгсизлик сферасига таъсир этишдир. Болаларга уларни тарбиялайдиганларга ҳиссий яқинлик хос. Одатда 6 ойлик болалар унга ғамхўрлик қиладиган ота-онасига боғланиб қоладилар. Ота- онанинг олдида бўлиш, улар билан мулоқотда бўлиш болаларга жуда ёқади, уларнинг йўқлиги болага ёкмайди. Ота-онанинг ғамхўрлигини билдирадиган сўзлар, ҳатти-ҳаракатлар бола учун жуда катта аҳамиятга эга, уни эркаламаслик, суймаслик салбий аҳамиятга эга бўлади. Хулқ-атворнинг дастлабки ижтимоийлашуви худди шу ўрганиш жараёни орқали содир бўлиши мумкин: хулқ-атворнинг исталган шакллари ғамхўрлик ва эътибор билан тақдирланади, кутилмаган шакллари эса куллаб-қувватланмайди. Лекин, яхши хулқ-атворни рағбатлантириш ва ёмон хулқ-атвор учун жазолаш аҳлоқий ижтимоийлашувнинг кичик бир қисмидир. Биз кўриб чиққан хулқ-атвор ҳамма болаларга ҳам тааллукли эмас.
Болаларни тарбиялаш самарадорлигини оширишда анъана ва урф- одатларнинг роли катта.
Халк урф-одатлари, анъаналари ва маросимлари катта тарбиявий аҳамиятга эгадир. Улар одамларни бир-бирига яқинлаштиради, дўстлик- биродарлик ҳис-туйғуларини ривожлантиради. Булар ўз навбатида ёшлар учун ибрат намунасини ўтайди.
Мустакил жамиятнинг бахт-саодати йўлида ҳалол меҳнат қилиш: жамият бойлигини сақлаш ва кўпайтириш йўлида ҳар бир кишининг тинмай ғамхўрлик қилиши, ижтимоий бурчни яхши англаш; жамият ҳаётида ва шахсий ҳаётда халоллик ва ростгуйлик, аҳлоқий софдиллик, одамийлик ва камтарлик, миллий ва иркий адоватларга асло йўл қўймаслик ва шу кабилар тарбия жараёнининг муҳим ҳислатларидир.
Тарбия жараёнида ғамхўрликнинг функцияси каттадир. Болалар бефарқ ота-оналарга нисбатан ғамхўр ота-онага кўпроқ тақлид қиладилар. Ғамхур ота- оналар боланинг салбий хулқ-атворини қўллаб-қувватламаганда бола ўз ҳатти- ҳаракатларининг оқибатини эртароқ англайди.
Тарбиявий жараённи амалга оширишда ғамхўрлик билан бир қаторда яхши кўришга асосланган интизомга риоя қилиш зарурдир. Бу бола билан доимий мулоқотни - тушунтиришни, муҳокама қилишни, агар боланинг хулқ-атвори шуни талаб қилса, оғзаки танбех беришни, яхши хулқ-атвор учун тақдирлашни назарда тутади.
Тарбия жараёнининг технологиясини қуйидагича шархлаш мумкин:

  1. Тарбияланувчини алоҳида такрорланмас, индивидуаллик сифатида тушунмоқ лозим. Унинг эҳтиёжлари структурасини аниқлаш керак.

  2. Ижобий эмоциялар воситасида ижобий хулқ-атвор одатларини шакллантирмок керак. Онг ҳам, ирода ҳам мотивлар иерархиясини шакллантира олмайди. Зотан, бир эҳтиёжнинг ўрнини фақат бошқа эҳтиёжгина эгаллаши мумкин.

  3. Шу эҳтиёжларни қондириш воситалари билан болани қуроллантириш тарбия ва тарбиячидан мулоқотни ҳам, ҳамдардликни ҳам эмас, айнан шу воситалар билан қуроллантиришни кутади. Арасту айтганидек: «Тарбия уч нарсага эҳтиёж сезади: истеъдодга, илмга, машққа».

    1. Download 382,54 Kb.

      Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   104




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish