Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

Гоогле, 
ФаcеБоок, Амазон, Интел
каби юқори технологияли трансмиллий 
корпорацияларга таяниши мумкинлиги учун; 
АҚШдаунинг салоҳиятидан фирманинг ўзи учунҳамда мамлакатга 
наф келтириш учун рақамли иқтисодиётни мақсадга мувофиқ равишда
ривожлантириш мумкин ва бунинг учун хусусий компаниялар зарурий 
миқдори бўлиши лозим. 
Бироқ ушбустратегияда яққол камчиликлар ҳам бор бўлиб, уларнинг 
асосийларидан бири, етук рақамли иқтисодиёт шакллантириш жараёнининг 
анча узунлиги ҳисобланади. Бошқа норасмий етакчи – Хитой эса кўп 
жиҳатдан қарама-қарши стратегияни, рақамли иқтисодиётни режа асосида 
ривожлантиришйўлинитанлаган. Бу феноменни яқиндан кўриб чиқилганида 
маълум бўлишича, Хитой эълон қилган стратегия иккита параллел ва бир-
бири билан боғлиқ бўлмаган йўналишлардан иборат: 
1. Саноат интернетини жорий қилиш ҳисобига ишлаб чиқаришни 
рақамлаштириш; 
2.Сотув бозорини янада кенгайтириш учунИнтернет имкониятларидан 
фойдаланиш. 
Танлаб олинган стратегия қуйидаги тўрт асосий таркибий қисмни кўзда 
тутади: 
Логистика ва ишлаб чиқариши тотал рақамлаштириш; 
Рақамли иқтисодиёт учун норматив-ҳуқуқий база ишлаб чиқиш; 

---

73 
Бошқарув тизимларини рақамлаштириш, рақамлиплатформалар 
яратиш; 
Рақамли платформалар ва экотизимларни умумий маконга оптимал 
равишда интеграцияқилиш. 
Рақамли иқтисодиётни ривожлантириш бошқа мамлакатлар каби, 
Ўзбекистон учун ҳам унинг дунё миқёсидаги рақобатбардошлигини белгилаб 
берадиган стратегик аҳамиятга молик масалалардан бири ҳисобланади.Шуни 
ҳамтан олиш керакки, Ўзбекистонга бугунги кунда мақбул келадиган тадбир 
қисқа даврда – биринчи навбатда, технологик ортда қолишдан қутулишдир. 
Ҳосирда эсамамлакатимизда зарур миқдордаги иқтисодиёт субъектлари 
йўқлиги туфайли етук ва тўлақонли рақамли иқтисодиётни ўз-ўзидан 
шакллантириш учун шарт-шароитлар йўқ. Бу эса давлатимизга рақамли 
иқтисодиётнинг ривожланишини учун шарт-шароитлар яратиш, уни энг 
керакли соҳаларга йўналтириш ва бу жараённи имконият даражасида 
рағбатлантириш зарурлиги демакдир. 
Миллий иқтисодиётнинг яна бир муҳим ажралиб турадиган жиҳати 
шундаки, ЙИМнинг асосий қисми давлат корпорациялари (
ёки давлат 
иштироки улуши катта бўлган компаниялар
) томонидан яратилади. Ишлаб 
чиқаришнинг кўплаб тармоқларида давлат иштирокидаги ўйинчилар 
бозорнинг 80%гача бўлган қисмини ташкил қилиши мумкин. Бундай 
шароитларда профилли вазирликлар ёки давлат корпорациялари раҳбарлиги 
остида индустриал рақамли платформалар яратиш энг оқилона қадам бўлиб 
ҳисобланади. 
Бундай платформалар 
рақамли 
иқтисодиётнинг 
тез 
ривожланиши ва унга мос келувчи технологияларнинг кенг тарқалиши учун 
зарур инфратузилма базисини яратади. Рақамли иқтисодиёт платформалари 
тузишда асосий эътиборни қуйидаги йўналишларга қаратиш зарур: 
транспорт, телекоммуникациялар, энергетика, маълумотларни қайта ишлаш, 
соғликни сақлаш, дори-дармонлар логистикаси, туризм, ташқи иқтисодий 
фаолият, кўчмас мулк ва ишлаб чиқариш. Айнан шу соҳаларнинг 
ривожланиши инфратузилма ва технологик базис яратишга имкон беради, 

---

74 
уларни бошқа соҳаларга кўчирган ҳолда Ўзбекистон етук рақамли 
иқтисодиётни максимал даражада тез ривожлантириши мумкин.Бундай 
ёндашув бугунги кунда республикамиз учун энг мақсадга муовиқ бўлиб 
кўринади, лекин у ҳам камчиликлардан холи эмас, албатта. Мос келувчи 
стратегия унга асосланиши лозим бўлган рақамли иқтисодиётконсепсиясини 
шакллантииш учун тахмин қилинган йўл рискларини ҳам, рақамли 
иқтисодиёт рискларини ҳам ҳисобга олиш лозим. 
Ушбу бобга якун тариқасида шуни алоҳида айтиб ўтишни истардикки, 
ривожланган мамлакатлар рақамли иқтисодиётининг кўплаб дастурлари 
(
АҚШ, Австрия, Австралия, Буюк Британия, Кореява бошқалар
) асосий 
эътиборни “рақамли тиббиёт” ва “ақлли шаҳар” ижтимоий йўналишларига 
қаратган. Бундай лойиҳаларни ривожлантириш йўналиши жиддий иқтисодий 
самарага эга эмас, аммо бу ҳолатбир қатор далиллар билан асосланиши 
мумкин: 
биринчидан, ҳар қандай кенг кўламли ривожланиш дастури ғарб 
туридаги очиқ жамиятда жамият томондан маъқулланиши ва қўллаб-
қувватланиши лозим. Шу сабабли, рақамли иқтисодиётнинг ривожланиши 
бундай ижтимоий лойиҳалар белгиси остида боради; 
иккинчидан, йирик саноатларда рақамлитехнологиялар жорий 
қилишертами-кечми, ўз-ўзидан иқтисодий мақсадга мувофиқлик туфайли рўй 
беради. Ижтимоий лойиҳалар эса давлат томонидан қўллаб-қувватлашга 
эҳтиёж сезади (
яъни, мақсадга муводиқ нарсалар ақлга мувофиқ, ақлга 
мувофиқ нарсалар эса мақсадга мувофиқдир
); 
учинчидан, 
кўпчилик 
ривожланган 
мамлакатларрақамли 
иқтисодиётни маълум бир кўринишда амалга оширишга имкон берадиган 
сезиларли технологик асосларга эга бўлади. Кенг кўламли ижтимоий 
лойиҳаларни амалга ошириш натижасидакўп сонли мутахассис бўлмаган 
фойдаланувчилардан тескари алоқага эга бўлинади, бу эса фойдаланувчи 
нуқтаи-назаридан технологияларни такомиллаштириш ва уларни аҳолининг 
кенг қатламлари учун очиқ қилишга имкон беради; 

---

75 
тўртинчидан, рақамлитехнологияларни саноатда жорий қилиш 
(
масалан, ишлаб чиқаришда буюмлар интернети, 
3Д
-принтерларни ишлаб 
чиқаришга кенг миқёсда жорий қилиш кабилар
) анча тор доирадаги 
вазифаларни ҳал қилиши кўзда тутилган. “
Рақамли тиббиёт
” ва “
ақлли 
шаҳар
” ижтимоий лойиҳаларини амалга ошириш эса кўпроқ мураккаблик ва 
хилма-хилликни талаб қилади ҳамда бундай лойиҳалар кенг ҳалқ оммаси 
томонидан тақдирланади. Барча замонавийтехнологиялар учун, айниқса, 
бошқарув 
тизими 
нуқтаи-назаридан 
шундайкўринишдаги 
«
ижтимоийстресс-тест
» зарурдир.Юқорида айтиб ўтилганфикрлар ва 
ғоялар туфайли, ушбу ижтимоий йўналишларнинг ижтимоий муҳит учун 
муҳимлиги бизнингча, ўқувчига анча тушунарли бўлгандир. Лекин уларнинг 
рақамли иқтисодиёт республика дастурида қандай ўринга эга бўлиши 
лозимлиги ноаниқ бўлиб қолаверади. Илк паллада, ресурслар чекланганлиги 
сабабли, саъйи-ҳаракатларни қайси йўналишга қаратиш зарурлиги ҳақида 
қарор қабул қилиш зарур бўлиши эҳтимоли катта, яъни, олдимизда икки йўл 
турибди: уларнинг бири технологияларни ижтимоий мослаштириш билан 
шуғулланиш, иккинчиси эса маҳаллий технологик асосларни кўпайтириш 
йўли. 
Ҳалқаро ривожланиш ҳамжамиятининг башоратларига кўра, яқин 
йилларда, ҳозирги кунда аксарият тармоқларда етакчи мамлакатлар 
йигирматалигидан ўрин олган компанияларнинг учдан бир қисми унинг э-
платформаларидан янги сервислар ва бизнес-моделлар яратиш учун 
фойдаланадиган қайта қурилган «
ески
» компаниялар ва янги даъвогарлар 
томонидан жиддий рақобат ҳис қилади. Тахмин қилинишича, бир неча ўн 
йиллар ичида жаҳон иқтисодиёти ўсишининг индустриал босқичи якун 
топади ва унинг келгуси ривожи «