Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

бКаш
сервиси пулларни олувчиларга тез ва осонгина ўтказишга 
имкон беради. 
Финтех
нинг Африка қитъасидаги ҳолати таҳлил қилингануда 
ундаги 16 давлатда мобил пул ҳисоб рақамларининг банк хисоб 
рақамларидан кўра анча кўплиги маълум бўлди. Демак, ривожланган 
мамлакатлардаги финтех-компаниялар нафақат молиявий ҳизматлар қулай 
бўлишига интиладилар, балки улар миллионлаб инсонлар реал 
иқтисодиётнинг афзалликларидан фойдаланишларига имкон берадиган янги 
рақамли инфратузилмалар яратадилар. Шунинг учун ҳам ИБМ ИнтерCоннеcт 
2015 анжуманида 
Cити 
компаниясининг мижозлар билан ишлаш бўйича 
эксперти, рақамли маркетинг бўйича мутахассис Хизер Кокс “
Инсонларга 
банклар эмас, балки банкинг кераклигини унутманг
”, - деб айтди. Бу ҳақда 
ЖП Морган банкининг бош директори Джейми Даймон ўзининг 
ҳиссадорларга бўлган йиллик мурожаатида қуйидагиларни таъкидлади: 

---

375 
“
Жуда ақлли ва катта пулларга эга бўлган юзлаб стартаплар барча 
анъанавий банк тизимини ўзгартириш ва йўқ қилишга қодир бўлган 
технологиялар 
яратиш 
устида 
ишламоқдалар
”. 
Ҳақиқатан 
ҳам 
рақобатлашиш стартапларнинг аспсий хусусиятларидир ва улар бир қанча 
афзалликларга ҳам эгалар: аниқлик, технологик най-хайлар, кичик ўлчамли 
ва ходимлари жуда талантлидир. Ҳудди шунинг учун ҳам кўпчили банклар 
рақобатлашишни эмас, балки ҳамкорликни афзал кўра бошладилар. Юқорида 
айтилганлар туфайли банкларнинг ривожланишида иккита сценарийни 
кўрсатиш мумкин: Биринчи сценарийда банклар ўз бизнес моделларининг 
ажойиблигига ишонган холда ишлай берадилар ва янги шароитларга 
мослаша олмай, рақобат курашига мағлуб боладилар. Иккинчи сценрийда 
банклар янги технологияларнинг жуда ҳам муҳимлигини англайдилар ва 
инновацион технологияларни ўз фаўиятларида қўллаб, янги бизнес-
моделлардан фойдалана бошлайдилар. Бу эса жаҳон миқёсида молиявий 
ҳизматларнинг осонлашишига, арзонлашишига ва мижозлар учун турли-
туман қулайликлар яратилишига олиб келади. 
Қандай турдаги асосий хатолар ва холатлар молиявий технологиялар 
бўйича лойиҳаларнинг амалга ошишига ҳалақит беришини қуйида кўриб 
чиқишга ҳаракат қиламиз: 
Биринчидан
, республикамизда венчур корхоналар ва улар билан боғлиқ 
бўлган венчур инвестицийлар ривожланмаган ёки бундай мехқанизмни 
бизнинг тадбиркорлар ҳали пишиқ-пухта ўрганишмаган; 
Иккинчидан
, мамлакатимиздаги тадбиркорларнинг чет эллардаги 
молиявий технология компаниялари ва мутахассислари билан алоқалари 
мақтаналарли даражада эмас. Чунки чет тилларни билмаслик, бу соҳадаги 
янги 
адабиётларнинг 
мавжуд 
эмаслиги 
ёки 
камчиллиги, 
янги 
технологияларга қизиқмаслик ёки уларни тушунмаслик инновацион 
технологияларни мамлакатимизда жорий қилиш учун ўзига ҳос тўсиқ бўлиб 
турибди; 

---

376 
Учинчидан
, кўп йиллар давомида бу соҳага етарлича эътибор 
берилмагани туфайли молиявий технологиялар бўйича стартаплар ва бизнес 
фаришталарнинг бизда саноқли эканлиги; 
Тўртинчидан
, ички инвестициялар учун жуда муҳим бўлган 
капиталнинг чет элларга назорациз оқиб кетаётганлиги ва янги инновацион 
технологиялар бўйича таълим жараёнинг жуда ҳам суст бўлиб қолганлиги; 
Агарда молиявий технологияларга бўлган венчур инвестицияларининг 
Россия Федерациясидаги ривожланишини кўриб чиқсак, қуйидаги 
диаграммани оламиз: