Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

РСА
ни 
расмий стандарт сифатида тан олганлар. 
РСА
криптотизимида маҳфий 
калит электрон рақамли имзони ҳисоблаш учун ёки маълумотларни 
расшифровка қилиш учун ишлатилади. Очиқ калит эса электрон рақамли 
имзони текшириш ва маълумотларни шифровка қилиш учун 
ишлатилади.
ДСА
алгоритми - (
Дигитал Сигнатуре Алгоритҳм
) 1981 йилда 
яратилган бўлиб, электрон рақамли имзо учун АҚШ стандарти (
Дигитал 
Сигнатуре 
Стандарт
– 
ДСС
) 
сифатида 
ишлатилади. 
ДСС
стандартининг аниқланувига кўра, 
ДСА
алгоритми хеш-функция 

---

234 
сифатида 
ША
алгоритмини ишлатишни кўзда тутади. Бу алгоритмнинг 
кўрсатгичлари маҳфийлаштирилмаган, 
ДСА
алгоритми АҚШ да ҳам 
рақамли имзонинг стандарти сифатида ишлатилади. У фақатгина 
электрон рақамли имзони хосил қилиш учунгина ишлатилиб, 
маълумотларни шифрлаш учун ишлатилмайди. Калитдан фойдаланган 
холдаги 
исталган 
шифрлаш 
алгоритмини 
калитларнинг 
барча 
қийматларини танлаш усули орқали расшифровка қилиш мумкин. Аммо 
бунда расшифровка қилиш учун зарур бўлган компъютер қуввати калит 
узунлиги ошиши билан эхпоненциал равишда кўпаяди. Криптографик 
тизимнинг ишончлилиги унинг энг кучсиз қисми хусусияти билан 
аниқланади. Шунинг учун шифрлаш тизимининг ҳар бир қисмини – 
алгоритмни, шифрлашни қўллаш усулини ва калитлардан фойдаланиш 
сиёсатини ишлаб чиқишда жуда ҳушёр бўлиш талаб этилади.
5.3.
 
Електрон тижоратда электрон имзодан фойдаланиш 
Електрон рақамли имзони ҳосил қилиш, уни текшириш, рақамли 
валюталар билан ишлаш каби бир қанча криптографик операциялар 
(
ўзгартиришлар
) ҳамда чегараланган маълумотлар устида бажарилади. 
Шунинг учу ҳам катта ҳажмдаги (
масалан, 125 мегабайтли маълумот
) 
файлларга электрон рақамли имзо қўйишдан аввал ундан хеш-функция 
ҳисобланади ва шундан сўнг унинг қийматига электрон рақамли имзони 
ҳисоблайдилар. Ундан ташқари, паролларни ҳам маълумотлар базасида 
очиқ холда эмас, балки хешланган холда сақлаш мақсадга мувофиқдир. 
Шундай қилиб,
Хеш
– исталган узунликдаги маълумотлар массивидан 
олдиндан аниқланган узунликдаги қандайдир қиймат олиш учун амалга 
ошириладиган ўзгартиришдир. Хеш-функцияни тушуниш учун энг 
оддий мисол назорат йиғиндиларини ҳисоблашдир (
контролъние сумми
). 
Хешлашнинг дастурий ва криптографик турлари мавжуд. Криптографик 
хеш дастурий хешдан икки хоссаси билан фарқланади: орқага 
қайтмаслик ва коллизиялардан озодлиги. Калициз хеш функциялар икки 
гуруҳга бўлинадилар: кучли хеш-функциялар ва кучсиз хеш-функциялар. 

---

235 
Кучсиз хеш функция деб, қуйидаги шартларни бажарувчи бир 
томонлама