Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2014 йил сонли буйруғига илова

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI 

OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 

 

TOSHKENT DAVLAT SHARQSHUNOSLIK UNIVERSITETI 

  

 

 

 

“TASDIQLAYMAN” 

_______________ 

(OTM rektori) 

 

202___ yil  “___”___________ 

 

“KELISHILDI” 

Oliy va o‘rta maxsus  

ta’lim vazirligi 

______________________ 

202___ yil “_____”__________ 

 

 

 

           

 Ro‘yxatga olindi: № BD-_______________ 

                                 202__ yil “___”____ 

 

 

TARJIMA NAZARIYASIGA KIRISH 

 

FAN DASTURI 

 

 

Bilim sohasi:   

100000 – Gumanitar soha

  

 

Ta’lim sohasi: 

120000 – Gumanitar fanlar

  

Ta’lim yo‘nalishi: 

5611500  –  Gid  hamrohlik  va  tarjimonlik 

faoliyatri (sharq tillari bo‘yicha) (kunduzgi) 

5611500  –  Gid  hamrohlik  va  tarjimonlik 

faoliyatri (sharq tillari bo‘yicha) (kechki) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Toshkent - 2020 

---

2 

 

Fan/modul kodi 

MBIAF 

(bakalavriat) 

O‘quv 

 yili 

2020-2021 

Semestr 

1-2 

ECTS - Kreditlar 

-- 

Fan/modul turi 

Majburiy 

Ta’lim tili 

O‘zbek 

Haftadagi dars soatlari  

2 

1. 

Fanning nomi 

Auditoriya 

mashg‘ulotlari 

(soat) 

Mustaqil 

ta’lim 

 (soat) 

Jami 

yuklama  

(soat) 

Tarjima nazariyasiga 

 kirish 

 

 

60 

 

 

60 

 

120 

2. 

  I. Fanning mazmuni 

Fanni  o‘qitishdan  maqsad  –  talabalarga  tarjima  nazariyasi  haqida 

ma’lumot  berib,  tarjima  san’ati,  tarjima  turlari  bo‘yicha  malaka  va 

ko‘nikmalarni hosil qilish yo‘llari, usul va vositalarini ko‘rsatishdan iborat.  

Fanning vazifasi – zamonaviy tarjimachilikda tarjimon mutaxassisligiga 

qo‘yiladigan  talablar,  tarjima  ishini  to‘g‘ri  tashkil  qila  olish,  zamonaviy 

tarjimachilikda  tarjimon  etikasi  va  muallif  oldidagi  huquq  va  burchlarini 

aniq  anglay  olish  ko‘nikmalarini  tarjima  metodlarini  o‘quv  jarayonida 

tadbiq eta olishdan iborat.  

 

II. Asosiy nazariy qism (ma’ruza mashg‘ulotlari)  

II.I. Fan tarkibiga quyidagi mavzular kiradi: 

1-mavzu.

 

“Tarjima  nazariyasi”  fanining  mazmuni,  predmeti  va 

metodi. 

Tarjima  nazariyasi  predmeti.  Tarjimaning  ijodiy  xarakteri.  Badiiy 

tarjimaning  san’at  ekanligi.  Tarjimashunoslikning  fan  sifatida  vujudga 

kelishi  va  rivojlanishi.  Tarjimashunoslik  fanlarining  tasnifi.  Tarjima 

antinomiyalari. 

2-mavzu. Tarjimaning lisoniy va g‘ayrilisoniy muammolari.

 

Tarjimaning til bilan bog‘liq va tildan tashqari muammolari. Asl nusxa 

va tarjima o‘rtasidagi tafovutlar. Tarjimada jins kategoriyasi. 

3-mavzu. Tarjima va tarjimashunoslik.

 

Tarjima  nazariyasi  predmeti.  Tarjimaning  ijodiy  xarakteri.  Badiiy 

tarjimaning  san’at  ekanligi.  Tarjimashunoslikning  fan  sifatida  vujudga 

kelishi  va  rivojlanishi.  Tarjimashunoslik  fanlarining  tasnifi.  Tarjima 

antinomiyalari. 

4-mavzu. Tarjima tur va xillari, janr va sohalari.

 

Tarjimaning  ijrosiga  ko‘ra  turlari.  Tarjima  xillari.  Tarjima  sohalari. 

Tarjima janrlari. 

5-mavzu. Tarjima usullari.

 

Ketma-ket  tarjima  qilish.  Visual  tarjima  qilish.  Sinxron  tarjima  va 

---

3 

 

uning tarixi. Tarjima jarayonida eslatma yozuvlar. 

6-mavzu. Tarjima va milliy kolorit.

 

Tarixiy,  milliy  va  mahalliy  kolorit  tushunchasi.  Realiyalar-milliy  xos 

so‘zlar  haqida.  Realiyalarni tarjima  qilishning  uch usuli. Milliy  koloritning 

tarkibiy qismlari. 

7-mavzu. Badiiy tarjima masalalari.

 

Epik,  lirik  va  dramatik  tur  haqida.  Adabiy  janr  tushunchasi  va  badiiy 

asar  tarjimasining  janriy  xususiyatlari.  Tarjimada  g‘oyaviy  mazmun  va 

estetik ma’no. 

8-mavzu. Frazeologizmlar tarjimasi.

 

Tarjimaning  frazeologik  muammolari.  Tarjimaning  stilistik  va 

pragmatik 

muammolari. 

Leksik 

muqobillik 

masalalari. 

Tarjimada 

so‘zlarning madaniy ma’nosi. 

9-mavzu. Uslub qatlamlari va tarjima. 

Uslub va tarjima, tarjimada muallif uslubi. Uslub qatlamlari va tarjima 

muammolari.  So‘zlashuv  uslubi.  Badiiy  uslub.  Ilmiy  uslub.  Publitsistik 

uslub. So‘zlashuv uslubi va sheva masalasi. 

10-mavzu. Tarjima tarixi va mohir tarjimonlar. 

Tarjima  tarixiga  sayohat.  Tarjimashunoslik  tarixini  davrlashtirish. 

Tarjima  maktablari.  Sharq  va  g‘arb  madaniyatida  tarjima  maktablarining 

ahamiyati. 

11-mavzu. Tarjima va ekvivalentlik. 

Ekvivalentlik  darajalari.  Teng  ekvivalentlik  (aynan  so‘zma-so‘z). 

pragmatik  ekvivalentlik.  Grammatik  ekvivalentlik.  Leksik  ekvivalentlik. 

To‘liq ekvivalentlik. 

12-mavzu. Ijtimoiy-siyosiy matnlar tarjimasi. 

Ijtimoiy-siyosiy  terminologiya  va  tarjima.  Ijtimoiy-siyosiy  matnlar 

tarjimasining o‘ziga xosliklari. 

13-mavzu. Badiiy tarjima masalalari. 

Badiiy  tarjimaning  boshqa  tarjimalardan  farqli  jihatlari.  Badiiy  matn 

xususiyatlari. Badiiy tarjimada so‘z muammosi. 

14-mavzu. Rasmiy uslubdagi matnlar tarjima xususiyatlari. 

Rasmiy  uslubdagi  matnlar  tarjima  xususiyatlari.  Rasmiy  uslub  va 

tarjima. Terminologiya va tarjima. 

15-mavzu. So‘zlashuv uslubi va uni tarjimada berish. 

So‘zlashuv  uslubi  xususiyatlari.  So‘zlashuv  uslubining  jonli  nutqqa 

xosligi. So‘zlashuv uslubi qonun-qoidalari. 

16-mavzu. Bilingvizm va tarjima. 

Bilingvizm  haqida  tushuncha.  O‘zbek  adabiyotida  bilingvizm. 

Bilingvizm va tarjima. 

III. Amaliy mashg‘ulotlari bo‘yicha ko‘rsatma va tavsiyalar 

((Laboratoriya ishlari), (Seminar mashg‘ulotlari), (Kurs ishi) 

---

4 

 

O‘quv rejada ko‘rsatilgan turi (nomi)bo‘yicha yoziladi) 

Amaliy mashg‘ulotlar uchun quyidagi mavzular tavsiya etiladi: 

1. Tarjima va interpretatsiya.

 

2. Tarjimashunoslik fanining tarixiy ildizlari.

 

3. Tarjimaning lisoniy va g‘ayrilisoniy muammolari.

 

4. Tarjimada jins kategoriyasi.

 

5. Tarjima usullari.

 

6. Maqol, metal va idiomalar tarjimasi tahlili.

 

7. Tarjimada soxta ekvivalentlik.

 

8. Tarjimada milliy xos so‘zlarning aks etishi.

 

9. Uslub qatlamlari.

 

10. Terminologiya va tarjima.

 

11. Ijtimoiy-siyosiy matnlar tarjimasi.

 

Amaliy  mashg‘ulotlar  multimedia  qurilmalari  bilan  jihozlangan 

auditoriyada  bir  akademik  guruhga  bir  professor-o‘qituvchi  tomonidan 

o‘tkazilishizarur.  Mashg‘ulotlar  faol  va  interfaktiv  usullar  yordamida 

o‘tilishi,  mos  ravishda  munosib  pedogogik  va  axborot  texnologiyalar 

qo‘llanilishi maqsadga muvofiq.  

 

IV. Mustaqil ta’lim va mustaqil ishlar 

Mustaqil ta’lim uchun tavsiya etiladigan mavzular: 

1.  Tarjima nazariyasi haqida turlicha qarashlar.

 

2.  Beruniy tarjima masalalari.

 

3.  O‘zbekistonda tarjimashunlikning fan sifatida shakllanishi.

 

4.  Tarjima maktablari.

 

5.  Tarjima qonuniyatlari.

 

6.  Hozirgi tarjima jarayoni tahlili.

 

7.  Tarjima amaliyotidagi turli tajribalar haqida.

 

8.  Tarjima qusurlari.

 

9.  Tarjima prinsiplari.

 

10. Tilning leksik-ifodaviy qatlamlari va tarjima.

 

11. Erkalash va kichraytirish qo‘shimchalari tarjimasi.

 

12. Milliylik va tarjima.

 

13. Tarjimada muallif uslubini aks ettirish.

 

14. Maqol, metal va idiomalar tarjimasi.

 

15. Badiiy san’atlar tarjimasi murakkabliklari.

 

16. Terminlar tarjimasining uch usuli.

 

17. Publisistik matn va tarjima.

 

18. Tarjima uchun asar tanlash.

 

Mustaqil  o‘zlashtiriladigan  mavzular  bo‘yicha  talabalar  tomonidan 

referatlar tayyorlash va uni taqdimot qilish tavsiya etiladi. 

---

5 

 

3. 

V Fan o‘qitilishining natijalari (shakllanadigan kompetensiyalar) 

Fannio‘zlashtirish natijasida talaba: 



  Tarjima  nazariyasi  fanining  maqsad  va  vazifalari,  tarjimaning  fan  va 

san’at ekanligi; 



  Tarjimashunoslik tarixi, til va tarjima; 



  Lingvistika – tarjima – ekstralingvistika bo‘yicha. 

Bilishi kerak: 



  Tarjima: illyuzionizm va shartlilik, matnni sharhlashni; 



  Tarjimachilik konsepsiyalarini; 



 

Lug‘at bilan ishlashni; 

Ko‘nikma va malaka hosil qilishi kerak: 



  Tarjima malakasi va mahoratini egallash bo‘yicha; 



 

Tarjima nazariyasi fanidan olingan bilimlarni amaliyotda qo‘llash va erkin 

tarjima qilish bo‘yicha. 

4. 

VI. Ta’lim texnologiyalari va metodlari: 



 

ma’ruzalar; 



  interfaol keys-stadilar; 



  seminarlar (mantiqiy fikrlash, tezkor savol-javoblar); 



  guruhlarda ishlash; 



  taqdimotlarni qilish; 



  individual loyihalar; 



 

jamoa bo‘lib ishlash va himoya qilish uchun loyihalar. 

5. 

VII. Kreditlarni olish uchun talabalar: 

Fanga  oid  nazariy  va  uslubiy  tushunchalarni  to‘la  o‘zlashtirish,  tahlil 

natijalarini to‘g‘ri aks ettira olish, o‘rganilayotgan jarayonlar haqida mustaqil 

mushohada  yuritish  va  joriy,  oraliq  nazorat  shakllarida  berilgan  vazifa  va 

topshiriqlarni bajarish, yakuniy nazorat bo‘yicha yozma ishni topshirish. 

6. 

Asosiy adabiyotlar 

 

1. Ochilov  E.  Tarjima  nazariyasi  va  amaliyoti.  O‘quv  qo‘llanma.  – 

T:.TDSHI, 2012. 

2. Ochilov  E.  Tarjimashunoslikning  nazariy  masalalari.  O‘quv  qo‘llanma. 

T., 2014.  

3. Salomov G., Xamidov H. Tarjima nazariyasiga kirish. O‘quv qo‘llanma. 

Toshkent : ToshDSHI, 2016. 

4. G‘afurov  I.,  Mo‘minov  O.,  Qambarov  N.  Tarjima  nazariyasi.  O‘quv 

qo‘llanma. – T:. Tafakkur bo‘stoni, 2012.   

5. G‘ofurov I. Tarjimonlik mutaxassisligiga kirish. O‘quv qo‘llanma.  – T:. 

Mehridaryo, 2008.  

 

Qo‘shimcha adabiyotlar 

---

6 

 

1. Barxudarov L.S. Yazik I perevod, IMO, 1975. 

2. Komissarov V.N. “Obshaya teoriya perevoda”. – M., 1999. 

3. Fyodorov A.V. Vvedeniye v teoriyu perevoda. – M., 1986.  

 

Axborot manbalari   

1. www.ziyonet.uz.  

2. 

http://www.kutubxona.uz

 

 

7. 

Fan  dasturi  Oliy  va  professional  ta’lim  yo‘nalishlari  bo‘yicha  O‘quv-

uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi Kengashning  202__ yil 

“___”_________ dagi ____ -sonli bayonnomasi bilan ma’qullangan. 

O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  va  o‘rta  maxsus  ta’lim  vazirligining  

202__ yil “___” _____dagi ______ - sonli buyrug‘i bilan  ma’qullangan fan 

dasturlarini  tayanch  oliy  ta’lim  muassasasi  tomonidan  tasdiqlashga  rozilik 

berilgan. 

8. 

Fan/modul uchun mas’ullar: 

G.K.Nazrullayeva  –  Toshkent  Davlat  Sharqshunoslik  universiteti, 

“Tarjimashunoslik va xalqaro jurnalistika” kafedrasi o‘qituvchisi. 

B.B.Mamarajabov  -  Toshkent  Davlat  Sharqshunoslik  universiteti, 

“Tarjimashunoslik va xalqaro jurnalistika” kafedrasi o‘qituvchisi. 

9.  

Taqrizchilar: 

PHD  Hamidov  X.X.  –  Toshkent  davlat  sharqshunoslik  universiteti 

“Tarjimashunoslik va xalqaro jurnalistika” kafedrasi mudiri.  

F.f.n.  E.Z.Ochilov  –  O‘zR  FA  O‘zbek  tili,  adabiyoti  va  folklori  instituti 

katta ilmiy hodimi.