Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ХЎжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

Карантин бегона ўтларининг экспертизасида қўлланиладиган


жихозлар.

Бегона ўтларни экинзорларда тарқалишини ва қишлоқ хўжалик махсулотларида учрашини текшириш учун бинокуляр МБС 1, пешона бинокуляри БЛ, термостат, қуритиш шкафлари, холодилник, пробиркалар

111
учун челак, техник тарози, пробиркалар учун штативлар, қумли соат зарур. Бундан ташқари темирли ва пласмассали шпателлар, қоп шуплари, дон элагич (0,1 дан 3 мм гача), майда жихозлардан бритва, скалпел, пинцет, нина, микробиологик илгак, қайчи кабилар зарур.

Тадқиқотларни амалга ошириш учун шиша лаборатория жихозларидан: пробиркалар, Петри ликопчалари, ҳар ҳил хажмдаги колбалар, буюм ва қоплағич ойна, ботиқ ойна, кимёвий стаканлар, ўлчаш цилиндрлари, томизғичлар, пипеткалар спиртовка, штативлар, эмалли кюветалар, пахта, дока, фильтр қоғозлари зарур.

Бегона ўт уруғларини аниқлаш учун аниқлагичлар, маълумотномалар, ўсимлик гербарийлари, уруғлар коллекцияси керак.

Карантин бегона ўтларининг уруғларини, меваларини, вегетатив аъзоларини аниқлаш учун қуйидаги материаллар анализ қилинади:

1. 
   Барча қишлоқ хўжалик экинлари, мевали дарахтлар, гул ва манзарали ўсимликлар, ўрмон ва ёввойи дарахтлар;
   

2. 
   Техник, озиқ овқат, уруғлик учун мўлжалланган буғдой донлари;
   

3. 
   Илмий тадқиқот ишлари учун ва коллекцион материал учун келган уруғ партиялари (3 кг гача);
   

4. 
   Кўчатлар;
   

5. 
   Гербарий ва тупроқ намуналари;
   

6. 
   Жун, сомон, хашак намуналари.
   

Бегона ўт уруғларининг экспертизаси.

Озиқ овқат ва уруғлик учун мўлжалланган уруғ ва дон намуналари фитопатологик ва энтомолмогик анализдан кейин герболог мутахассисига анализ учун берилади. Намуналар шаклига қараб элакдан ўтказилгандан кейин уларнинг ифлосланганлик даражаси кўриб чиқилади. Бунинг учун йирик уруғлар биринчи элакда, иккинчи элакда ўртача ўлчамдаги (амброзия, кунгабоқар, итузум уруғлари), учинчи элакда энг майда уруғлар (зарпечак, стриглар уруғи) ўтказилади.

112
Намунадаги йирик шаклли уруғлар 3,5х1,8 мм, ғалла ва дуккакли экин уруғлари 2,5х1,8 мм, ўт ўсимликларнинг уруғлари 1,2 мм диаметрдаги элаклардан фойдаланиб элагандан кейин миқдори аниқланади. Уруғларни элаш қўлда амалга оширилиб, элакни олдинга ва орқага харакатлантирилиб ёки айланма харакатланиб эланади.

Элакдан ўтган уруғлар намуналари алохида ойна устига тўкилиб, шпател ёрдамида бўлакларга бўлинади ва 5 марта катталаштириладиган лупа билан кузатилади. Топилган бегона ўтлар уруғи соат ойнасига алохида жойлаштирилиб, хар бир уруғ намуналари карпологик коллекция, атлас, уруғларни аниқлагичлари ёрдамида турлари аниқланади. Уруғларни аниқлашда бинокуляр лупа ёрдамида кузатиб шакли, уруғ пўстининг юзаси, ранги, ўлчами хисоблаб чиқилади.

Бегона ўт уруғини ботаник номенклатураси аниқлангандан кейин карантин уруғларнинг сонини хисоблаш бошланади. Хисоблаш натижалари карантин экспертизаси баённомасига киритилади. Хисоблашлар 1 кг уруғга мос қилиб амалга оширилади. Масалан, 30 г намунада 1 та зарпечак уруғи аниқланган бўлса, 1 кг да 33 та бегона ўт уруғи борлиги аниқланади.

Кичик партияда (3 кг гача) илмий тадқиқот ишлари учун ёки селекция учун келган уруғлар хар бир қопчадагиси алохида кўриб чиқилади ва карантин бегона ўтлар уруғи миқдори ва ботаник номи аниқланиб, 110⁰ С хароратда 60 минут қиздирилиб эгасига топширилади.