Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ХЎжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети

А схема			Б схема			В схема

Нуқтали намуналар ҳар бир кӯрсатилган нуқтадан учта қатламдан олинади:

Устки намуна 10 см чуқурликдан, ӯртаги ва пасткиси – вагон полидан 10-15 см юқоридан олинади.

Уруғлардан олинадиган нуқтали намуналарнинг умумий оғирлиги, иккита ӯқли вагондан тахминан 2 кг ва тӯртта ӯқли вагондан 3-4,5 кг бӯлиши керак.

Силослардан олинадиган уруғларнинг нуқтали намуналари уруғнинг ҳар бир тоннасига, олинган нуқтали намуналарнинг умумий оғирлиги камида 150 г ни ташкил қиладиган ҳисобда, бир хил вақт оралиғида махсус ковш ёки намуна танлагич билан, тушаётган оқимдан олинади.

Ҳар бир секциядан бешта нуқтадан нуқтали намуна олинади, худди вагонлардан олинган нуқтали намуналар каби (А схемаси).

Маккажӯхоридан нуқтали намуналарни олиш, омборлардаги уруғларнинг устки қисми тахминан 18-20 м² секцияларга бӯлинади.

Ҳар бир секциядан нуқтали намуналарни учта қатламдан (устки, ӯрта ва остидан) бешта нуқтадан олинади.

Вагонларда жойлашган маккажӯхори сўта ва уруғларининг нуқтали намуналарини, бир хил вақт оралиғида, тушириш (ортиш) вақтида олинади. Танланган сӯталарнинг умумий сони, ҳар бир 15 тоннадан 30 донани ташкил қилиши керак.

27
Идишларда ташилаётган ёки сақланаётган уруғлардан намуналарни олиш.

Қопларга солинган майда уруғли ӯсимликлардан қоп шуплари билан тешиб, йирик уруғли ўсимликлардан эса тикилган қоплар очилиб конусли шуп билан олинади.

Нуқтали намуналар танланиши керак бӯлган қопларнинг сони (доналарда) 1-жадвал бўйича аниқланади.

Вагонларда жойлашган қопларнинг юза қатламидан нуқтали намуналарни танлашга йўл қўйилади.

		1-жадвал
Тӯпдаги қопларнинг		Нуқтали намуналар олинадиган қопларнинг
	сони	сони.
10	та гача	Ҳар бир қопдан учтадан (тепаси, ӯртаси ва
		тубидан)
11	тадан 100 тагача	Ҳар бешинчи қопдан биттадан
101 дан 1000 тагача		Ҳар 10 қопдан биттадан
1000 тадан кӯп		Ҳар 20 қопдан биттадан

Изоҳ: Қопдан биттадан нуқтали намуна олинган тақдирда, уларни олиш жойлари алмаштирилади (усти, ӯртаси ва ости).

		2-жадвал
	Тўпдаги кўриб чиқиладиган	Қопчаларнинг
	қопчаларнинг (халталарнинг)	(халталарнинг)
	сони	сони
20	тагача	Ҳамма қопчалар (халталар)
21	тадан 100 тагача	Ҳар бешинчиси
101тадан 500 тагача		Ҳар ӯнинчиси
500 тадан кӯп		Ҳар йигирма бешинчиси

28
Кичкина қопчаларга ёки 1 кг дан 3 кг гача халталарга жойланган уруғларнинг тўпида, қопнинг ёки халтанинг бутун ичидагиси кўриб чиқилади (2-жадвал).
Экиладиган кўчатлик материалдан намуналарни танлаш

Экиладиган кўчатлик материалнинг тӯпидан, тӯпнинг ўлчамига боғлиқ ҳолда, кӯчатлар, қаламчалар, илдизбачкилари, пиёзбошлар ва илдизпоялар кӯриб чиқилади (3-жадвал):

		3-жадвал
500	тагача	барча экиладиган материал
501	тадан 3000 тагача	ҳар бешинчиси
3001 тадан 10000 тагача		ҳар йигирманчиси
10000 тадан кӯп		ҳар юзинчиси

Қопларга жойланган (яшикларга) пиёзбошдан нуқтали намуналарни ҳар бир қопдан (яшикдан) 80-100 граммдан, таранинг бутун чуқурлиги бӯйича бир меъёрда, қӯл билан олинади.

Намуналар танланиши керак бӯлган қопларнинг (яшикларнинг) доналардаги сони тӯпнинг катталигига қараб 4-жадвал бўйича аниқланади.

4-жадвал

Тӯпдаги қопларнинг	Намуналар олинадиган
(яшикларнинг) сони	қопларнинг (яшикларнинг) сони
10тадан 100 тагача	Ҳар 5 чисидан
101тадан 500 тагача	Ҳар 20 чисидан
500 тадан 1000 тагача	Ҳар ӯттизинчисидан
1000 тадан кӯп	Ҳар қирқинчисидан
	29

Вагонларда юзароқда жойлашган қоплардан (яшиклардан) нуқтали намуналарни танлаш амалга оширилади.

Ёйиб сақланаётган ёки транспортда ташилаётган уруғлик картошкадан нуқтали намуналарни, олдиндан тахминан 20 м² секцияларга бӯлинган тӯпдан, 11 та нуқтасидан олинади (Г схемаси) устидан ва 40 см чуқурликдан.

Х	Х	Х	Х
	Х	Х	Х
Х	Х	Х	Х
		Г схема

Вагонлардан ёки кемалардан тушураётганда ёки ортаётганда нуқтали намуналарни , ҳар қайси 10 т дан 200 та туганак олинадиган ҳисоб билан тенг тенг вақт оралиғида танланади.

Картошкани тараларда (корзина, меш, қоп) ташиганда ва сақлаганда нуқтали намуналарни олишда бутун чуқурликда ҳар жойнинг камида 4% да танланади.

Ҳар бир алоҳида нуқтали намуна 7-10 та туганакни ташкил қилиши керак.

Экспертиза учун туганаклардан тўкилган тупроқ намунасини ҳам олиш керак.

Картошка туганакларидан тўкилган тупроқни танлаш.

Сақланаётган картошканинг туганагидан (буртлар, омборлар) сметкаларни устки қатламидан (25-30 см гача) олинади.

Ташилаётган картошканинг туганагидан ҳар битта транспорт бирлигидан тукилган тупроқни, картошка тушурилгандан кейин туганакларнинг пастки ёки остки қатламидан танланади.

Сақланаётган ёки ташилаётган картошкадан тўкилган тупроқларни тенг оралиғида ёйманинг бутун юзасидан 6-10 жойларидан танланади.

30
Тўкилган тупроқнинг ўртача намунаси туганаклардан тўкилган ёки тозаланган тупроқнинг 150 ҳажмидан ошмаслиги керак.
Озиқ-овқат ва техник мақсадлар учун мӯлжалланган, маҳсулотдан


намуналарни олиш

Транспортда ташилаётган ёки ёйиб сақланаётган маҳсулотдан

намуналарни олиш.

Вагонлардан ва автомашиналардан дон маҳсулотларининг нуқтали намуналарини танлаш, уруғлардан нуқтали намуналарни танлашга ӯхшаб бажарилади.

Нуқтали намуналар олиниши керак бӯлган, вагонларнинг (автомашиналарнинг) сони, тӯпнинг катталигига қараб 5-жадвал бўйича аниқланади.

		5-жадвал
Тӯпдаги вагонларнинг		Нуқтали намуналар олинаётган
	(автомашиналарнинг)	вагонларнинг (автомашиналарнинг) сони
	сони
6	тагача	Ҳар қайси вагондан
7	тадан 16 тагача	Ҳар қайси учинчисидан
16 тадан кӯп		Ҳар қайси бешинчисидан

Буғдойнинг туширгунча, кемаларнинг трюмида унинг юзасини ҳар бири тахминан 100-120 м² бӯлган секцияларга бӯлинади.

Буғдойнинг нуқтали намуналарини, тӯкилган буғдойнинг 1 ва 2 м чуқурлигида устки қатламида, А схемаси бӯйича бешта нуқтадан олинади.

Буғдойни трюмлардан туширишда (ортишда) нуқтали намуналарни, буғдойни бутун тўкиш (ортиш) вақти давомида, бир хил вақт оралиғида оқимни кесиб ӯтиш йӯли билан, механик намуна танлагич ёки махсус ковш

31
ёрдамида, тўкиладиган жойларида, тўкилаётган буғдойнинг оқимидан олинади.

Нуқтали намуналарни танлашнинг даврийлигини, тўп массасини ҳаракат тезлигига қараб ӯрнатилади.

Ҳар битта нуқтали намунанинг массаси буғдойнинг ҳар 5 тоннасидан камида 150 г бӯлиши керак.

Трюмдаги ёйилган битта қатламдан (битта секциядан) олинган нуқтали намуналарнинг умумий массаси, тахминан 4,5 кг бӯлиши керак.

Кемаларнинг танкеридан (танкерлардан), нуқтали намуналарни юзанинг учта нуқтасидан ва кӯрсатилган нуқталарнинг ҳар биридан-икки қатламда: юзадан 10-15 см масофада ва 1 м чуқурликда олинади. Тушириш вақтида ҳар қайси 4 м да бу жараён қайтарилади.

Силослардан буғдойнинг нуқтали намуналарини, оқаётган оқимдан, тӯкиш вақтида, ҳар қайси 5 т буғдойга танланган нуқтали намуналарнинг умумий массаси камида 150 гр ни ташкил қиладиган ҳисоб билан, тенг вақтлар оралиғида, махсус ковш ёки намуна танлагич билан олинади.

Омборларда буғдойнинг юзасини тахминан 100-120 м² секцияларга бӯлинади.

Ҳар битта секцияда нуқтали намуналарни, вагонлардан нуқтали намуналарни танлашга ӯхшатиб, бешта нуқтадан олинади (А схемаси).

Картошка ва илдизмевалардан нуқтали намуналарни олдиндан тахминан 100-120 м² секцияларга бӯлинган тӯпнинг иккита қатламининг бешта нуқтасидан олинади (А схемаси). Вагонларда ва автомашиналарда ташиладиган картошкалардан ва илдизмевалардан нуқтали намуналарни, иккита қатламнинг бешта нуқтасидан олинади.

Нуқтали намуналарни танлашда вагонларнинг (автомашиналарнинг) сонини, тӯпнинг катталигига қараб 6-жадвал бўйича аниқланади.

32

		6-жадвал
	Тӯпдаги вагонларнинг	Нуқтали намуналар олинаётган
	(автомашиналарнинг) сони	вагонларнинг (автомашиналарнинг) сони
6	тагача	Ҳар қайси вагондан (автомашинадан)
7	тадан 16 тагача	Ҳар қайси учинчисидан
16 тадан кӯп		Ҳар қайси бешинчисидан

Изоҳ: Ҳар қайси нуқтали намуна 7-10 дона картошкадан ташкил топиши керак.