Олий ва ўрта махсус таҳлим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ хжалиги вазирлиги

15-расм. Суринам унхўри; 1- қўнғизи; 2-тухуми; 3-личинкаси; 4-ғумбаги
Биологияси. Қўнғизи диапауза холатида қишлайди; ерта баҳорда, агар урғочиси кузда оталанмаган бўлса, еркак ва урғочи қўнғизлар қўшилади, сўнгра урғочиси тухум қўя бошлайди. Урғочи қўнғизи ўзи овқатланадиган маҳсулотига 40 дан то 285 тагача тухум қўяди. 5—7 кун ўтгач, тухумдан личинка чиқади. Личинка ғумбакка айлангунча 2—4 марта пўст ташлайди, тез ўсади. Масалан, ҳарорат 25,5°—27° бўлганда личинканинг ривожланиши 12-18 кунда, 20,5°-22,7° да еса 25—27 кунда тамомланади. Ғумбаги еркин ғумбак бўлади. Личинка ғумбакка айланишидан олдин, баoзан, озиқ зарраларидан дағал пилла ясайди. Суринам қўнғизининг тўла бўғини 37—70 кун давомида тамомланади, баoзан 7 ойга ҳам чўзилиши мумкин.
Суринам қўнғизи Ўрта Осиёда, одатда йилига 4—5 бўғин беради.

Криптофагидалар оиласи (Сгуртопҳагидае)
Танаси овал, салгина қалқиқ шаклли, қалин майда тукчалар билан қопланган ҳашаротлардир. Мўйловлари учидаги тўғнағичи уч ёки тўрт бўғимли бўлади. Оёқ бармоқлари беш бўғимли. Ўзбекистондаги омборларда хозирча криптофагидаларнинг учта тури рўйхатга олинган, ехтимол унинг тури кўпроқ бўлса керак. Баoзан улар пахта тозалаш ва мой заводларида кўпинча чигит ва кунжара ғарамларининг енг остки қаватларидаги нам тортган чигит ва кунжараларда кўплаб тўпланади. Ҳар хил маҳсулотларни ўз тезаги билан булғатади.
Криптофагус (Cрйптопҳагус аcутангулус гулл)
Бу ҳашарот кичик ун митасига ўхшайди. Қўнғизи 1,4—4,5 мм, сарғиш ёки сарғиш-қўнғир тусда бўлади. Олдинги кўкрагининг устки томони кенг (ени узунлигига нисбатан бир ярим-икки маротаба кенг) бўлади. Боши кенг, юмалоқ, бошидаги мўйловлари кичкина, учидаги тўғноғичи уч бўғимли бўлади. Бутун танаси қалин майда тукчалар билан қопланган.
Бу зараркунанданинг биологияси ўрганилмаган. Нам тортиб қолган маҳсулотлар билан озиқланади, ўз тезаклари билан маҳсулотларни булғатади (16-расм).
Тез юрар (антицид) лар оиласи (Антиcидае)
Бу оилага жуда майда, серҳаракат, нам тортиб бузилаётган органик моддаларда яшайдиган ҳашаротлар киради. Ўзбекистонда тез юрарлар чигит ва кунжара ғарамларининг остки қаватидаги нам тортган чигит ва кунжарада баoзан катта-катта тўда бўлиб учрайди. Тез юрарларнинг тана шакли ўзига хос бўлади: олдинги кўкракнинг устки томони қанотлардан анча енсиз бўлади ва тубига қорайиб боради. Боши йирик, учбурчак шаклли, олдинги елка қисмидан анчагина ингичка сиқиқ (бўйи) билан ажралиб туради (17-расм).