Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий университети ҳ. П. Абулқосимов, М.Ҳ. Абулқосимов иқтисодиёт қисқача изоҳли луғат «noshirlik yog‘dusi»

Товарнинг монопол юқори нархи – товарнинг бозор
-
да устун мавқени эгаллаб турган хўжалик юритувчи субъект 
томонидан белгиланадиган нархи, агар ушбу нарх: а) бундай 
товарни ишлаб чиқариш ва реализация қилиш учун зарур 
бўлган харажатлар фойда суммасидан юқори бўлса; б) асос
-
сиз харажатларнинг ўрнини қоплашга ёки товарнинг сифати
-
ни пасайтириш натижасида қўшимча фойда олишга йўнал
-
тирилган бўлса, монопол юқори нархдир. Товарнинг нархи 
биржа савдолари якунларига кўра шаклланган тақдирда, у 
монопол юқори нарх деб эътироф этилмайди. Товарнинг мо
-

---

351
лия бозоридаги монопол юқори нархи Ўзбекистон Республи
-
каси Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланган тартибда 
аниқланади.
Товарнинг рақобатбардошлиги (рақобатдошлиги, 
рақобатчилик қобилияти) – товарнинг бозордаги шунга 
ўхшаш товарларга нисбатан бар ча сифат ва иқтисодий кўр
-
саткичларини таққословчи тавсифи. Агар товарнинг сифат 
ва иқтисодий кўрсаткичлар бўйича устунлиги сезилса, унинг 
рақобатчилик қобилияти юқори бўлади. Унинг рақобатчилик 
қобилияти уни ишлаб чиқарган корхона ва мамлакатнинг об
-
рў-эътиборини билдиради; уларга бозорнинг ишончини оши
-
ради. Бу қобилият қанчалик юқори бўлса, товар шунчалик 
кўп ва тез сотилади, ишлаб чиқарувчи шунчалик кўп фойда 
кўради. Унинг рақобатчилик қобилияти бозорнинг товарлар 
билан таъминланишига ҳам боғлиқ. Чунки тақчил бозорда 
товар сифатига эътибор кам бўлади.
Товар рақобатбардошлигининг баҳоси – товарнинг 
ра қобатчилик қобилияти баҳоси. Товарнинг ракобатчилик 
қобилиятини баҳолаш учун ишлаб чиқарувчи корхона ўзи
-
нинг ички тузилишини, имкониятини жуда яхши аниқлаши 
керак. Бунинг учун корхона товар ишлаб чиқаришда хато 
қилмаслиги, рақобатчилик қобилиятини белгиловчи кўрсат
-
кичларни ишлаб чиқиши шарт. Бошқариш муаммолари бўй
-
ича Европа форуми Халқаро ташкилоти доимий равишда 
мамлакатларнинг рақобатчилик қобилиятини белгилаш 
юзасидан кузатишлар олиб бо ради. Иқтисодчи – текши
-
рувчилар товарнинг рақобат чилик қобилиятини баҳолашда 
340 га яқин кўрсаткичлар ва 100 дан ошиқ баҳолардан 
фойдаланади. Таҳлил маълумотлари 10 та омил бўйича 
гуруҳлаштирилади: 1) иқтисодий имконияти ва иқтисодий 
ўсиш суръатлари, жадаллиги; 2) саноат ишлаб чиқаришнинг 
самарадорлиги; 3) илмий-техникавий ривожланиш даражаси, 
илмий-техник ютуқларни ўзлаштириш суръати; 4) Халқаро 
меҳнат тақсимотида қатнашиш; 5) молиявий тизимининг 
барқарорлилиги; 6) иқтисодиётни тартибга солишда давлат
-

---

352
нинг таъсири; 7) ишлаб чиқарувчиларнинг ихтисослашув ва 
малака даражаси; 8) меҳнат ресурслари билан таъмииланган
-
лиги; 9) иқтисодий-молиявий барқарорлик; 10) ички ижти
-
моий – сиёсий вазиятнинг барқарорлиги.