Олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни

 
АМАЛИЙ МАШҒУЛОТЛАР МАЗМУНИ 
3-мавзу. Бадиий таҳлил турлари ва тамойиллари. Ҳар қандай шахс, 
хусусан, олий маълумотли филолог учун нутқий компетентлиликка эришиш 
ҳал қилувчи аҳамият касб этади. Негаки, фикр фақат нутқда моддийлашади. 
Одам ўз фикрини тушунарли ва тўла ифодалай билгандагина шахс 
даражасига юксалади. Филолог-мутахассис эса, тадқиқотчи сифатида ҳам, 
ўқитувчи ўлароқ ҳам нутқий компетентлиликни тўлиқ эгаллаган бўлиши 
шарт. Чунки у яккаш сўз билан иш кўради. 
Шу сабаб бўлажак филологларга бадиий таҳлил, унинг турлари, 
таҳлилда таяниладиган тамойиллар ҳамда бадиий таҳлилни амалга ошириш 
йўллари борасида атрофлича маълумот бериш, уларда таҳлил 
кўникмаларини шакллантириш ҳал қилувчи аҳамиятга эга.
Мутахассислар бадиий асар таҳлилининг мақсадига кўра а) илмий-
филологик ва б) ўқув-дидактик сингари икки тури борлигини кўрсатишади. 
Шунингдек, бадиий таҳлил шаклига кўра ҳам а) оғзаки ва б) ёзма тарзида 
икки турли бўлади. Бу турларнинг ҳар бири муайян ўзига хос жиҳатларга 
эга. 
Бадиий асар таҳлили тўлақонли бўлиши учун бир қатор талабларни 
бажариши керак бўладики, бу талаблар фанда тамойил деб аталади. Бадиий 
асар таҳлилининг тугал бўлмаслик, шахсий фикрдан иборатлик, ғоя 
қидирмаслик, ҳаётнинг нусхаси сифатида қарамаслик, ҳиссийлик, 
эстетик асоснинг устуворлиги, тарихийлик, тизимлилик сингари бир 
қатор тамойиллари мавжуд. 
4-мавзу. Модерн асарларни ўқитиш йўллари. Бугунги олий 
филологик таълим учун талабаларга фақат адабий-назарий билим бериш 
етарли эмас. Уларда ҳар қандай бадиий матнга илмий ёндашиш малакаси 
шакллантирилиши керак. Жумладан, кейинги вақтда тобора кўпроқ 
миқдорда яратилаётган модерн асарларни таҳлил қилиш йўллари ҳам 
ўргатилиши жоиз. 
Модернизм йўналиши ва модерн асарлар шунчаки ўзгача бир шаклда 
ёзиш эҳтиёжидан пайдо бўлган эмас. балки бу йўналиш Кунботиш 
мамлакатлари фалсафаси, санъат ва адабиётида оламни ўзгача идрок қилиш, 
ўзгача тасвирлаш эҳтиёжининг натижаси ўлароқ юзага келди. Илму фан 
ривожи, техника тараққиёти инсоният ҳаётига енгилликлар киритгани 

---

10 
сингари буюк бахтсизликлар ҳам олиб келгани қатор файласуф ва 
санъаткорларда умидсизлик туйғусини пайдо қилди. Айни шу вақтда Ф. 
Ницшенинг менчилик (индивидуализм) фалсафаси, З. Фрейднинг 
психоанализи ва либидо назарияси пайдо бўлиши модерн йўналишдаги 
санъат ва адабиётга назарий-психологик асос бўлди.