Олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни

ташаббус 
кўрсатишлари муҳим саналади. “Илмий билим турғун ҳодиса бўлмай, 
тинимсиз қуриш ва қайта қуришдан иборат кечимдир”,- дейди Жан 
Пиаже. Чиндан ҳам таълимнинг бирор йўналиши маълум нуқтага етгач, 
тўхтаб қолмайди, балки узлуксиз равишда янги марралар сари интилишлар 
тизимидан иборат бўлади. 
Интерфаол методларни қўллаш натижасида домланинг вазифа ва 
мақоми бир қадар ўзгаради. Интерфаол методлардан фойдаланилганда 
домла шунчаки дарс берувчи эмас, балки тингловчи учун маслаҳатчи, 
ташкилотчи ва мувофиқлаштирувчидир. У ўрганувчининг мустақил ақлий 
фаолият кўрсатишига шароит яратиб, унинг ташаббускорлигини ҳар 
томонлама қўллайди. Ўрганувчи таълим кечими ва унда эришиладиган 
натижа учун жавобгар бўлган тўлақонли “шерик”ка айланади. 
Интерфаол методлардан фойдаланиш таълимни фақат фанлар асосида 
эмас, балки объектив очуннинг ўзидаги каби синкретик йўсинда ташкил 
этишни кўзда тутади. Бунда ўрганувчи ва ўргаттувчи ўқув фани 
тушунчасидан баланд туриши талаб этилади. Ўқитувчи-профессор 
талабалар олдига уларни ўраб турган реал борлиқдаги ҳақиқий 
муаммоларни қўйиши, бунинг учун ҳаётда кўп учрайдиган ва манбалардан 
топиш мумкин бўлган масалаларни дидактик топшириқ сифатида бериши 
керак. Агар бу хилдаги муаммоларни талабаларнинг ўзлари тавсия этсалар, 
янада яхши бўлади. Ўқувчиларнинг олдига қўйилаётган муаммо ўйлаб 
топилган сунъий ёки изланишга арзимайдиган даражада кичик бўлмаслиги 
керак. 
Интерфаол методларни қўллаётган ўқитувчи-профессор бирор дарс 
юзасидан талабаларга топшириқ бераётганда талабани фаолиятга ундовчи 
таснифланг, асосланг, тадқиқ этинг, умумлаштиринг, таҳлил қилинг, 
андаза беринг (моделлаштиринг), ташхис қўйинг, баҳо беринг каби 
сўзларни қўллагани мақсадга мувофиқ. Таълим кечимига бу хилда аниқ 
вазифалар 
қўйиш 
талабаларни 
изланишга, 
фаолият 
кўрсатишга 
йўналтиради. 
Ўз тажрибасида интерфаол усулларни қўллаётган ўқитувчи-профессор 
қарама-қарши нуқтаи назарларни бир-бирига тўқнаштириш орқали 
талабаларда танқидий тафаккур шаклланишига шароит яратишни кўзда 
тутиши керак. Шунда талабаларда ўз қарашларини ҳимоя қилиш кўникмаси 
пайдо бўлади ва ўзгаларнинг фикрига тезлик билан қарши далиллар 
келтириш, бировнинг хулосасидаги ожиз жойларни дарҳол топа олиш каби 
сифатлар шаклланади. Интерфаол методлардан фойдаланиш ўқитувчи-
профессордан ўринли берилган ақлли саволларни қадрлашни, битта ақлли 
саволни ўнлаб тўғри, аммо жўн жавоблардан устун қўйишни талаб қилади. 
Шундай қилинса, талабаларда чуқур ва керакли саволлар беришга ички 
эҳтиёж, интилиш пайдо бўлади. Интерфаол методлардан фойдаланаётган 

---

25 
ўқитувчи-профессор талабалар олдига муаммо қўйганидан кейин 
талабаларга муаммо устида чуқурроқ ўйлаш имконини бера билиши лозим. 
Ўқувчиларнинг бир-бирлари билан биргаликда иш кўришига таяниб таълим 
бермоқчи бўлган ўқитувчи-профессор талабалар табиатидаги ўта 
қизиқувчанликдан ўринли фойдаланиб, таълим кечимида эвристик ва 
тадқиқот усулларини кўпроқ қўллаши мақсадга мувофиқдир. Хуллас, 
интерфаол усулларда дарс ўтилганда “изланиш – фараз – ечим – изоҳ –