Олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни ташкил этиш бош илмий методик маркази

Масаланинг қўйилиши: Экстракция жараёни тўғрисида тўла тушунчага эга бўлиб, унда юз берадиган жараёнлар билаш танишиш, ундаги кириш ҳамда чиқиш параметрларини аниқлаш, жараённи фазаларга ажратиш, уларнинг ўзаро боғланишларини аниқлаш, кўп босқичли таҳлил қилиш ва моделини тузиш ва ушбу жараён учун оптимал ечим топиш лозим.


Ишни бажариш учун намуна.

Барчага бир хил топшириқ берилган бўлиб, бунда гул мойили махсулоти олишдаги қаттиқ жисм-суюқлик таркибли экстракция системасининг таҳлил қилиш юклатилган. Гул мойи маҳсулотларнинг экстракцияси мураккаб физик кимёвий ички боғлиқлик билан борадиган технологик жараён бўлгани сабабли, жараённи таҳлил қилиш ва моделлаш кўп босқичли тизим методологиясига асосланган.Гул мойили махсулотини экстракция жараёнини математик моделлаштиришда тизимни кўп босқичли анализ усулидан фойдаланилди. Ёғларни экстракциялаш учун бирламчи тизим сифатида (1-тизим) қурилмасидан фойдаланилади. Бу қурилма технологик тизимнинг бир қисми бўлиб, унда оралиқ маҳсулот олинади.Жараённинг қурилма масштабидаги тўлиқ математик модели қурилманинг функционал элементлардагижараёнларнинг математик моделларини ўз ичига олади.Эктракция жараёнини оптимал тизимини танлаш, майда-дисперс тизимлар учун оптимал ечимлар танлаш мисолида кўриб чиқилган. Майда-дисперс моддалар экстракция жараёни ҳисоби ва компьютер моделлаш натижалари 2.1-расмда келтирилган. Олинган маълумотларга кўра жараён учун модел тузинг ва ушбу моделлар асосида экстракция жараёни учун оптимал вариантларни аниқланг.

Компьютер модели ёрдамидаги тадқиқотлар мисоли.
Назорат саволлари

• 
  Тизимни кўп босқичли таҳлил қилиш деанда нимани тушунасиз?
  
• 
  Экстракция жараёнида кириш ва чиқиш параметрларини санаб беринг.
  
• 
  Экстракция жараёни неча фазадан тузилган?
  
• 
  Моделларни нечта турини биласиз ва уларни бир бирларидан фарқи нимада?
  
• 
  Кириш ва чиқиш параметрлари орасида қандай боғлиқликлар мавжуд?
  
• 
  Сизнинг мисолингизда экстракция жараёни учун оптимали қандай?
  
• 
  Ушбу моделлардан яна қанси жараёнларда фойдаланиш мумкин?
  
• 
  Таклиф қилинаётган моделларни аҳамияти нимада деб ўйлайсиз?
  

АЦЕТИЛЕНДАН AЦEТOН OЛИШ РEAКТOРЛАРДА КAТAЛИЗAТOР ТАЪСИРИДА КИМЁВИЙ РEAКЦИЯНИНГ ТЕЗЛИК КOЭФФИЦИEНТИ АНИҚЛАШ

Бутун технологик жараённи лаборатория қурилмасида ягона бутун кириш ва чиқиш параметрларининг тўплами деб фараз қиламиз. Аввал технологик линияни кириш ва чиқиш параметрларини аниқлаш зарур.

2- расм. Объект - лаборатория қурилмасининг технологик линияси - қора қути кўринишида

Кириш параметрларига: Сув сарфи, Ҳаво сарфи, босим, ҳарорат, ҳаводаги модда концентрацияси ва бошқа сарф материалларини киритиш мумкин.
Чиқиш параметрларига: суюқ фазани сарфи, ҳарорати, ҳаво сарфи, сатҳ, чиқаётагн оқимдаги асителин концентрацияси ва бошқалар киради.

Юқoридaги мaтeмaтик мoдeлни кoмпьютeргa киритaмиз, бу ишни МAТЛAБ дaстуридa aмaлгa oширaмиз.

Квaзиреактордаги жараённинг компьютер модели

Пaрaмeтрлaрнинг қиймaти eсa мaзкур мoдeл oрқaли компьютергa киритилди.

Ярим қурилмa рeaктoрининг умумий кoмпьютер мoдeли эсa қуйидaги куринишдa булaди