Олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни

Кичик аҳоли яшаш жойларини сув билан таъминлаш. 
Кичик қишлоқлар, посѐлкаларни ичимлик суви билан таъминлашда шахта 
қудуқлари, парма-қувур қудуқлари, қудуқлар, булоқли каптажлар (яъни 
булоқни ўраб турадиган иншаотлари ) ѐрдамида бажарилади. 
Одатда ер ости суви келиб турадиган шахта қудуқларидан бир суткада 1 
дан-10 м
3
гача сув олиш мумкин. Ер ости сувлари сув ўтказмайдиган жинслар 
қатлами остидаги соҳага ўтиб кетиши мумкин. Бу участкада улар 
қатламлараро сувга айланиб, сув ўтказмайдиган ложа билан сув 

---

77 
ўтказмайдиган тон ўртасига жойлашиб олади. Пармалашда сувга дуч 
келинадиган чуқурликдан қудуқда юқорига кўтариладиган қатламлараро сув 
босими билан чиқадиган сув ѐки артезан суви деб аталади. Қатламлараро 
сувлар 15 метрдан бир неча юз метргача чуқурликда бўлади. Ер ости сувлари 
ер юзига ўз-ўзидан чиқиши мумкин. Булар булоқчалардир. Рельеф тушганда 
(масалан. Тоғнинг ѐн бағри, чуқур сойлар) ер ости суви сақланадиган 
тегишли қатлам ѐрилиб кетса, ер юзига ер ости сувлари ҳам, қатламлараро 
сувлар ҳам чиқиб кетиши мумкин. Кўп ҳолларда булоқ сувларининг сифати 
яхши бўлмайди. Бу эса булоққа суви келиб турадиган қатламга ва 
каптажнинг (булоқни ўраб турадиган иншаот) қандай қурулганлигига
боғлиқ.
Ер ости сувларидан фойдаланишда уларни ифлосланишдан сақлаш учун 
қуйидаги қоидаларга риоя қилиш зарур: 
1.
Қудуқ бор жой уша ернинг рельефидан юқори бўлиши ва тупроқни 
ифлослантирадиган объект ва манбалардан иложи борича олисроқда бўлиши 
керак. У ботқоқланиб қолмаслиги ѐки тошиб кетмаслиги лозим. Қудуқдан 
фойдаланишда унинг атрофидаги территория тупроғини ифосланишдан 
муҳофаза қилиш зарур.
2.
Қудуқ ѐки каптаж девори сув ўтказмаслиги керак. Ер юзасидаги сувлар 
сув сақланадиган қатламга ѐки қудуққа иншаотлар девори яқинидан ва шу 
девор орқали сизиб ўтиб кетмаслиги учун қудуқлар деворларининг юқори 
қисми атрофига пахса девор қилинади. 
3.
Сув олинадиган қудуқ ѐки каптаж оғзи берк туриши ва уларга ташқаридан 
ифлос нарсалар тушмаслиги керак. Кўп тажрибалар шуни кўрсатадики, ер 
ости сувлари тупроқ орқали фильтлангандагига қараганда қудуқ ѐмон 
қурилганда, қопқоғи бўлмаганда ѐки ҳар ким ўз челагида сув олганда,унга 
ифлосликлар тушганда микроблар билан кўп зарарланаркан. Қишлоқ 
жойларида шахта қудуқлари қурилади. Улар учун баланд ердан қудуқнинг 
ифлослантириши мумкин бўлган манба (хожатхона, ахлатхона ва бош.) 
лардан узоқда жойлаштириши лозим. 
Қудуққа жавобгар шахс ДСЭНМга лабаратория намуналари олиб боради, 
зарарсизлантиришга қарайди, тозалигига ҳисобот беради