Олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни

“Синквейн” 
методи 
Синквейн- 
француз тилида «беш қатор» маъносини 
билдиради. Синквейн-маълумотларни бир бутунга келтириш, яъни 
синтезлашга ѐрдам берадиган қофиясиз шеър бўлиб, унда 
ўрганилаѐтган тушунча, ҳодиса, воқеа, мавзу тўғрисидаги ахборот 
йиғиқ ҳолда ўқувчи сўзи билан ҳар хил вариантларда 
ифодаланади. 
Синквейнга мисол:

1)
Ҳуқуқ. 
Мустақил, одил. 
Тикланади, шаклланади, ривожланади. 
Жамият тараққиѐтининг ажралмас қисми. 
Адолат. 
2)Истиқлол. 

---

27 
Бахтли, саодатли. 
Эришилади, қадрланади, сақланади. 
Бахтли келажакнинг асосий омили. 
Миллат. 
Синквейн усули мураккаб ахборотни синтезлаш; эркин 
ижод қилишга шароит яратиш; ўқувчилар фикри ва тушунчалари 
йиғиндисини баҳолаш воситаси сифатида яхши самара беради.

“Инсерт” 
( жойлаш) методи 
Бу усул 
асосан янги мавзу бўйича
ўқувчиларнинг 
муайян тушунчаларга эга эканлигини аниқлайди ва дарс мавзусига 
қандай ѐндашиш лозимлигини кўрсатади.
Кичик 
гуруҳлар 
шакллантирилади, 
уларга 
ном 
берилади. Ҳар бир гуруҳ ўзлаштирилиши лозим бўлган мавзу 
юзасидан 2 та фикр билдиради. Фикрлар доскага ѐзиб борилади. 
Улар бўйича навбатма–навбат мулоҳазалар тингланади. Сўнг 
ўқитувчи мавзу моҳиятини ѐритувчи матнни гуруҳларга тарқатади. 
Ўқувчилар матнни ўқиб, ўз фикрлари билан солиштириб, белгилар 
билан ифодалайдилар. Белгилар сони умумлаштирилиб, якуний 
хулоса чиқарилади. 
Инсерт методининг шиори–фаоллик! Яъни бу усул 
фаолликни қўллаб– қувватлайди.
Матн билан ишлаѐтган ўқувчи қуйидаги белгиларни 
қўйиб боради: 
―V‖- матн билганларимни тасдиқлайди; 
―+‖ - янги ахборотга эга бўлдим; 
―-― - билганларимга зид келади; 
―?‖ - мен ҳайронман, мени ўйлантириб қўйди. 
Қуйидаги жадвал матнни инсерт усулида ўрганишга мисол 
бўла олади: 
«V» 
«+» 
«-» 
«?» 
«Ҳа» 
Ўқиганимдан 
аниқ билган ѐки 
биламан деб 
ўйлаган 
маълумот 
мавжуд 
«Мусбат» 
Ўқиганимдан 
мен учун янги 
бўлган 
маълумотга эга 
бўлдим
«Манфий» 
Ўқиган ва 
билганларим
га қарама-
қарши 
маълумот 
мавжуд 
«Савол» 
Ўқиганимдан 
мен учун 
тушунарли 
бўлмаган ѐки 
шу ҳақда кўпроқ 
маълумот 
билишни 
истаган 
маълумот 

---

28 

“Т-чизмалар” 
методи 
Т-чизма мунозара вақтида қўшалоқ жавоблар (ҳа -йўқ, 
тарафдор-қарши) ѐки таққослаш, қарши жавобларни ѐзиш учун 
универсал график - 
органайзер
ҳисобланади. Масалан; ўлим 
жазосининг бекор қилиниши ва амалда бўлиши юзасидан фикр 
билдирилгандан сўнг, биринчи гуруҳ Т-чизмани чизиб, унинг чап 
томонига ўлим жазосининг бекор қилиниши тўғри деб берилган 
вақт давомида асослаб беради. Сўнгра шунча вақт ичида бу фикрга 
қарши бўлган фикрларни кўрсатиб ўтади.
Иккинчи гуруҳ худди шундай чизмада ўлим жазосининг 
амалда бўлиши лозимлигини асослайди. Сўнг гуруҳларнинг 
чизмалари таққосланиб, икки гуруҳ билан битта бутун гуруҳ 
ташкил қилиниб, Т-чизма тузилади ва муҳокама этилади. 
Яна бир мисол. Репродуктив ва продуктив таълимнинг 
ҳозирги кундаги аҳамиятини қуйидаги шаклда бериш мумкин:
Таълимнинг репродуктив 
шакли 
Таълимнинг продуктив 
шакли 
Афзаллиги Камчилиги 
Афзаллиги 
Камчилиги