Олий таълим тизими педагог ва раҳбар кадрларини қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишни

Тизим – бу ўзаро боғлиқ қисмлардан ташкил топган концептуал 
ёки жисмоний бўлган ҳар қандай мавжудлик.
Тизим деганда одатда 
ўзаро узвий боғлиқ бўлган объектлар ва уларнинг таркибий 
қисмларининг йиғиндиси тушунилади.
Масалан, бизни жисмонан ўраб 
турган атроф-муҳитнинг қисми сифатида тоғлар, дарѐлар, қуѐш тизимлари 
мавжуд. Бундай талқинда ҳар хил қисмлардан йиғилган машина, ҳужайралар 
йиғиндисидан ташкил топган тирик организмни ҳам тизим деб қабул қилсак 
бўлади.
“Тизим” тушунчаси инсон фаолиятининг ҳар хил тармоқларида кенг 
тарқалган режа, услуб, қоидалар каби тушунчалар билан боғланган.
Тизимлар муайян қонуниятларга эга: 
1. Яхлитлик.
Агар тизимнинг айрим қисмида муайян ўзгариш юз берса 
ва бу ўзгариш бутун тизимга таъсир қилса, у ҳолда тизим ўзини яхлит 
бирикма каби тутмоқда деган тўхтамга келинади. Мисол тариқасида АҚШда 
юз берган молиявий-иқтисодий инқирозни келтириш мумкин. Хусусан, 
биргина Америкада юз берган иқтисодий инқироз бутун жаҳон иқтисодиѐти 
барқарорлигига катта салбий таъсир кўрсатди.
2. Яккалик. 
Яхлитликдан фарқли равишда яккаликда тизимнинг 
маълум қисмида юз берган муайян ўзгариш бутун тизимга кутилган даражада 
таъсир қилмайди. Масалан, автомобиль тизим сифатида кўрилса ва унинг бир 
элементи асосий мақсадини бажаришга сезиларли таъсир кўрсатмаса, у ҳолда 
сўз яккалик тўғрисида кетади. Автомобилнинг (ҳар қандай тизимни ҳам) бу 
каби деталларини сиз ўзингиз автомобилга (ҳар қандай тизимга ҳам) 
нисбатан белгилаган бош мақсадга қараб аниқлашингиз мумкин. 
 
Шу ўринда таъкидлаш керакки, агар тизимнинг фаолият жараѐнида 
яхлитликдан яккаликка кетма-кет ўтиши кузатилса, бундай ҳолларда тизим 
прогрессив тарзда ажралиб қолишга таъсирчан деб топилади. Буни 
Афғонистон мисолида кўрадиган бўлсак, ушбу давлатда йиллар давомида 
сиѐсий, ижтимоий, иқтисодий ва ҳарбий соҳалардаги муаммолар кескин тус 

---

олиб боравергани сабабли у жаҳон ҳамжамиятидан ажралиб қолди.