Олий ba урта махсус таълим вазирлиги мйрзо улугбек номидаги


 Тог ладимларини утиш усуллари ва ишлар кетма-



Download 2,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/49
Sana13.07.2022
Hajmi2,61 Mb.
#791294
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   49
Bog'liq
GRD

1.3. Тог ладимларини утиш усуллари ва ишлар кетма-
кетлиги
Маълум шаклга эта булган 
tof
жинсларилаги бушликдарни 
сунъий усулда досил килиш учун бирин-кстин бажариладиган ишлаб 
чикариш жараёнлари мажмуи тог ладимларини утиш усуллари деб 
тушунилади. 
Тог 
жинсларининг 
физик-механик 
хоссалари, 
ладимларни утиш максадлари, кундаланг кесим юзасииинг май дон и 
ва ишлаш муддатига кура тог ладмларини оддий хам да махсус 
усулларда утилади.
Агар жинсларнинг хусусияти киска муддат (мусгадкамлагич 
урнатилгунча) очик долда бузилмасдан туришига им коп берса
ладмлар оддий усулда утилади. Тог ладмлари утилади гаи жинслар 
мустадкам булмаса - тукилувчан, окишга мойил ва шу каби 
хусусиягларга эга булса ладмлар махсус усулларда утилади.
Тог ишларини олиб боришда забойдан гог жинсларини ажратиб 
олиш (бузиш) воситаларига асослапган ладм утиш усуллари 
ку й и даг ии i ар га бул и н ад и:
- махсус мсхапизмлар (жскаватор) ёрдамида ладим угиш;
- портлатиш срдамида ладим угиш;
- зарба бол гас и (отбойпий молоток) срдамида ладим угиш;
- юкори босимли сув окими таъсиридаладим утиш.
У ёки бу ладим утиш усулини таилаб олишда катор омилларни 
дисобга олиш л озим булади. Улардан энг асосийлари ладим 
утиладиган тог жинслари массивининг геологик-техник омилларидир. 
Ладим угиш усулини ганлаб олишга таьсир курсатувчи омилларга тог 
жинсларнинг 
мустадкамяиги, 
фойдали 
кдзилма 
танасининг 
калинлиги, огиш бурчаги, тектоник бузилганлиги, жинсларнинг 
сувдорлиги ва шу каби шароитлар киради. Х,о шрги пайтда гог 
ишларида бургулаб-иортлатиш усулида ладим утиш кенг таркалган.
Тог ладимларини у гиш жараёнлари иккига 
асосий ва ёрдамчи 
жараёнларга ажратилади. Забойдан гог жинсларини ажратиб олиш, 
уни 
транспорт 
воситасига 
юклаш 
ва 
ташиш, 
доимий 
мустадкамлагичларни урнагиш асосий жараёнлар дисобланади. Ьу 
жараёнлар забой ёки бевосига унга якин булган жойларда 
бажарилади. 
Ёрдамчи 
жараёнлар 
вактинчапик 
мустадкамлагич 
урнатиш, темир йул ёткишш, арикча (кювет) досил килиш, 
шамоллатиш 
кувурлари, 
:>лектр 
тармогини 
узайтириш 
каби 
жараёнлардан ташкил топади.


Лах.им утиш гехнологияси узлуксиз ски даврий булиши мумкин. 
Агар бир неча лах,им утиш жараёнларини бир вактда, параллел 
бажаришга им кон берадигаи, яъни забойдан тог жинсларини ажратиб 
олиш жараёни гухтовсиз олиб борилса, бундай технология узлуксиз 
дейилади. Бу технологияга комбайн билан лах.им утиш мисол була 
олади.
Лах,им утишнинг асосий жараёнлари 
к а т ъ и й
кстма кетликда 
бажарилиб, улар даврий равишда кдйтариб турса, бундай технология 
даврий дейилади. Бургулаб-портлатиш асосида лах,им утиш даврий 
усулга мисол булади.
Маьлум вакт бирлигида лах,им забойнинг белгиланган масофага 
сурилишини таъминлашда маълум тартибда бажариладигаи лах,им 
утиш жараёнлари мажмуи лах,им утиш даврийлиги деб аталади ва 
унга сарфланган вакт давр (цикл) давомийлиги дейилади.
Тог лахимлари кдттик, юмшоц, бир таркибли, куп таркибли 
жинслар ёки фойдали казилма ёткизикдари орасидан утилиши 
мумкин.
Мустахкам 
ва 
уртача 
муста^камликка 
зга 
булган 
тог 
жинсларидан лах,им утишда бургулаб-портлатиш ишлари кенг 
кулланилиши ю кори да таъкидлаб утилди. Illy усул хакида багафсил 
тухтаб утамиз.
Тог лах,имларини бургулаб-портлатиш усулида утиш куйидаги 
жараёнларнинг кетма-кетлигида ёки уларнинг айримларини параллел 
бажариш асосида амалга оширилади. Улар куйидаги ишлардан 
иборат:
-шпур бургулаш;
-уларни портловчи моддапар билан у клан; ва портлатиш;
-лах,им забойини шамоллатиш;
-майдаланган тог жинсларини транспорт воситасига юклаш ва 
ташиш;
-вактинча ва доимий мустах^амлагичларни урнатиш;
- ёрдамчи ишларни бажариш.
Тог ла^имларини бур»улаб-портлатиш усулида утишда шпур 
бургулаш жараёни знг мех,нат талаб жараён \исобланади ва ла.\им 
утиш даврининг учдан бир кисмини ташкил килади.
Тог ла^имлари утишда портлатиш ишларининг самарадорлиги, 
асосан, шпурларнинг забойда жойлашиш хусусиятига боглик,-
Шпурлар бургулангандан сунг, тасдикданган портлатиш ишлари 
паспорти буйича уларни уцлашга киришилади. Шу билан бир каторда
16


техника хавфсизлиги коидалари буйича мустах,камлагичнинг холати, 
шамоллатиш воситаларининг ишлаши ва тицин материалшшнг 
мавжудлиги текширилади.
Портлатиш натижасида маълум хажмдаги тог жинси массиви 
парчапаниб, 
парчаланган жинслар ёйилмаси ва забойда портлаш 
натижасида зах.арли газлар х,осил булади. Шу сабабли, шпурлар 
нортлатилганидан суиг утиластган лахим забойини шамоллатиш 
зарурати тугилади. Ла\им забойига ишчилар киришига факат 
шамоллатиш тугагандан сунггина рухсат берилади. Лах,имларни утиш 
даврида шамоллатиш вентиляторлар ёрдамида бажаршшши мумкин.
II 1амоллатишнинг куйидаги турлари мавжуд:
Умумшахта х,аво окими оркдли лах,им забойларинч шамоллатиш 
([закал бмр-бирига як;ин кушалок; лах,имларни утишда ёки *иск;а 
лах,нмларни утишда куллапилади. Бунда хаво окими забойга 
тусиклар, шамоллатиш эшиклари ва бошка восигалар ёрдамида 
йуналтирилади. Боши берк узун лах^шлар забойларини ладим огзига 
я кин урнатилган махдшшй шамоллатиш вентилаторлари ёрдамида 
шамоллатилади. Бунда пуфлаш, суриб олиш ва аралаш шамоллатиш 
усулларидан фойдаланилади (5-расм).

Download 2,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   49




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish