Oligofrenopsixologiya surdopsixologiya logopsixologiya

1.3.  Oligofrenopsixologiya fanining boshqa fanlar 
bilan bog‘liqiigi
Oligofrenopsixologiya  boshqa  fanlar  singari  turli  fanlar  bilan 
uzviy  bog‘liq.  Oligofrenopedagogika,  psixiatriya,  fiziologiya,  logo­
pediya,  umumiy  va  bolalar  psixologiyasi  va  boshqa  fanlar  shular 
jumlasiga  kiradi.  Aqli  zaif bolalar  ruhiyatining  o'ziga  xosligi  yuqo- 
rida  ko£rsatilgan  fan  yutuqlarining  natijalari  bilan  bog‘liq  holda 
o‘rganiladi.  Normal  va  nuqsonli  bola  taraqqiyoti  umumiy,  yagona 
qonuniyatlar  asosida  kechishini  hisobga  olsak,  normal  bolalar  psi­
xologiyasi  fani  aqli  zaif bolalar  psixologiyasi  uchun  ilmiy  asos  ro­
lini  o‘taydi.  Ammo,  aqli  zaif bolalar taraqqiyoti  o‘ziga  xos  yo‘sinda 
amalga  oShadi.  Aqli  zaif  bolalar  psixologiyasi  umumiy  va  ijtimoiy 
psixologiya  ma’lumotlariga  asoslanib ish yuritadi.
Aqli  zaif  bolalar  psixologiyasi  yosh  davrlar  psixologiyasi  yu- 
tuqlariga  ham  suyanadi.  Qaysi  yoshda,  qaysi  ruhiy  holatlar,  qay 
darajada  o‘sishini,  rivojlanishini  bilishning  ahamiyati  katta.  Peda- 
gogik  psixologiya  ham  aqli  zaif bolalar  psixologiyasi  uchun  yetarli 
m a’lumotlar beradi.
Logopediya  fani  bolaning  nutqidagi  kamchiliklarini  aniqlash, 
logopedik  tekshirishni  amalga  oshirish  imkonini  beradi.  Oligo­
frenopedagogika fani aqli zaiflik darajalarini, o'ziga xos xususiyatlarini 
inobatga  olish  asosida  bolalarga  ta’lim-tarbiya  berish jarayonida  kor­
reksion ish tizimining samarali usullarini tanlashga  yordam beradi.
Aqli  zaif  bolalar  psixologiyasi  oligofreniya  klmikasi,  nevropa- 
tologiya,  fiziologiya fanlarining yutuqlariga  asoslanadi.
Oligofreniya  klinikasi  aqli  zaiflikning  etiologiyasini  ochib  be- 
rishga  yordam  beradi.  Nevropatologiya  aqli  zaif  bolalar  markaziy 
asab  tizimining  anatomik  va  organik  buzilishlari  haqida  bilim  be­
radi.  Fiziologiya esa,  markaziy asab tizimining funksional buzilish­
lari  haqida  axborot  beradi.  Bularning  barchasi  aqli  zaif bola  ruhi­
yatining  nuqsoni  haqidagi  bilimlarimizni  yanada  kengaytiradi,  aqli 
zaif bolalar  psixologiyasi,  markaziy  asab  tizimining  egiluvchanligi 
haqida  I.P. Pavlovning  fiziologik  ta’limotiga  asoslanadi.  Sog‘lom 
qolgan  markaziy  asab  tizimining  ayrim  qismlari  maksimal  rivojla­
nishi,  kompensatsiya  qilinishi  aqli  zaif bolalar  taraqqiyotidagi  yu-
10

---

tuqlardandir. Aqli  zaif bolalar psixologiyasi psixiatriya  yutuqlaridan 
ham  to‘la  foydalanadi.  G.Y. Suxaryova,  M.S.Pevzner  aqli  zaif bo­
lalarni  klinik  o'rganish  ishlariga  juda  katta  hissa  qo'shdilar.  Ular 
tomonidan  aqli  zaif bolalar  etiologiyasi,  patogenezi,  davolash  ish- 
lari,  kasallik  natijalari,  kasallikning  ikkilamchi  asoratlari  atrofli- 
cha  o'rganildi.  Aqli  zaif bolalarning  o'ziga  xos  xususiyatlari  ochib 
berildi,  ularning  taraqqiyot  dinamikasi  o'rganildi.  Aqli  zaiflarga 
xos,  o'xshash  tomonlar  o'rganilib bayon  etildi.  Psixiatr,  pedagoglar 
tomonidan  hamkorlikda  tekshirishlar  olib  borilishi  natijasida  aqli 
zaiflikning pedagogik,  psixologik tashxis qilish  mezonlari yaratildi. 
Aqli  zaiflik  sabablari,  darajasi  qanday bo'lishidan  qat’i  nazar,  aqliy 
taraqqiyot bosh  miya  zararlanishi  darajalariga  ko'ra  davom  etadi.
S.L. Rubinshteynning  yozishicha,  «a’zo  tuzilishi  bilan,  uning 
funksiyasi  orasidagi  bog'liqlik  bir  tomonlama  emas,  funksiya  a’zo 
tuzilishiga bog'liq bo'lib  qolmasdan,  balki a’zo tuzilishi  ham uning 
funksiyasiga bog'liqdir».