Oligofrenopsixologiya surdopsixologiya logopsixologiya

Savol  va  topshiriqlar
1.  Shaxs  faoliyatida  ko'rishning  ahamiyati.  Ko'rish  analizator- 
larining  nuqsoni,  uning  oqibatlarini  tushuntiring.
2.  Ko'rlik  nuqsoni,  uning turlari  haqida  gapiring.
3.  Tiflopsixologiya fanining predmeti  nima?
4.  Zamonaviy  tiflopsixologiya  fanining  metodologik  asoslarini 
tushuntiring.
206

---

5.  Tiflopsixologiya  fanining  yuzaga  kelish  tarixi  haqida.
6.  Fan  metodlarini  yoriting.
Tayanch  so‘zlar  va  tushunchalar
1.  Tiflopsixologiya — maxsus psixologiyaning bir yo‘nalishi bolib, 
ko‘rish  nuqsoni  bo‘lgan  shaxslar psixologiyasi  bilan  shug'ullanadi.
2.  Korreksiya  — to‘g‘rilash,  yumshatish,  hayotga  moslashtirish, 
hayotda  o‘z  o'rinlarini topishga  ko'maklashish.
3.  Diagnostik  metodlar  —  ruhiyatning  ma’lum  tomonlarini 
aniqlashga  qaratilgan usullar.
12.2.  Ko‘r  va zaif ko‘ruvchi bolalarning ruhiy rivojlanish 
xususiyatlari
Inson  shaxsining  toiaqonli,  atroflicha,  mukammal  bo‘lib  rivoj­
lanishi,  shakllanishi  uchun  barcha  analizatorlar  sog‘lom  boiishi 
lozim.  Aks  holda  shaxs  bir  butun  holda,  m e’yorda  rivojlanmaydi, 
aniqrog‘i  rivojlana  olmaydi.  Analizatorlarning  tuzilishi  nafaqat 
atrofdan  kelayotgan  taassurotlarni  qabul  qilish,  balki  ularni  tahlil 
qilish,  faoliyatni  nazorat  qilish  ham  izdan  chiqadi.  Shuni  ta’kidlab 
o'tish joizki, ko‘rish analizatorining zararlanishi inson psixikasining 
turli  tomonlariga  bir  xilda  ta’sir  etmaydi.  Ayrim  qismlar,  holatlar, 
jarayonlar  chuqur  zarar  ko‘rsa,  ayrimlari  nisbatan  yuzakiroq  zarar 
ko‘rishi  mumkin.  Ko‘rlik  muammosi  insoniyat  paydo  boiibdiki, 
kishilarni  o‘ylantirib  keladi.  Afsuski,  har  doim  ham  ilm-fan  yu- 
tuqlari  ko‘rlik  ustidan  to‘la  g‘alaba  qila  olmaydi.  Ko'rish  jarayoni 
inson  ruhiyatining  rivojida  alohida,  kerak  bo‘lsa  yetakchi  o‘rinni 
egallaydi.  Tug'ilgan  chaqaloqning  dastlabki  kunlaridagi  rivoji 
uchun,  m oijal olish faoliyati yetakchi o‘rinda turadi.  Bu faoliyatning 
rivoji uchun esa ko‘rish a’zosi talab etiladi. Aks holda bola ko‘rmasa, 
unda  m o‘ljal  olish  reaksiyasi  rivojlanmaydi.  Lekin,  ko‘rish  nuqsoni 
shaxsning  turg‘un  sifatlarining  shakllanishida  yetakchi  ahamiyatga 
ega  bo‘lmasligi  mumkin.  Bu  sohadagi  kamchiliklar maxsus ta ’lim- 
tarbiya  orqali to‘g‘rilanib  borishi  mumkin.
Ko‘rish  nuqsoniga  ega  boigan  bolalarning  ruhiy taraqqiyoti  qa­
tor  qiyinchiliklar,  to‘siqlar  bilan  birga  kechadi.  Buning  boisi  shun- 
daki,  ko‘r yoki  zaif ko‘ruvchilarning  90%  tug'm a yoki  ilk yoshlarda
207

---

orttirilgan  bo'ladi.  Ko'rish  a’zosining chuqur zararlanishi  natijasida