Oʻlchov, usul soʻzidan soʻzlovchining oʻz

---

Modallik
(tilshunoslik)
Modallik
(k . lot 
. 
 
modalis
— modal, lot 
. 
modus
— oʻlchov, usul soʻzidan) — soʻzlovchining oʻz
gapi mazmuniga munosabatini, nutqning maqsadli qoʻyilishi, nutq mazmuniga munosabatini
ifodalovchi semantik kategoriya. haqiqatga bayonot. Modallik lingvistik 
universaldir , tabiiy
tilning
 asosiy toifalariga kiradi .
Modallik
tushunchasi klassik 
formal mantiqdan
kelib chiqqan bo'lib, 
tilshunoslik
boshqa
tushunchalarni ham undan olgan.
Shveytsariyalik tilshunos 
Charlz Balli nutq
nazariyasini ishlab chiqayotib , 
nutqda
ikkita
elementni ajratish mumkinligini ta'kidladi: asosiy mazmun ( 
diktum
) va taqdim etilgan
faktlarning individual bahosi ( 
modus
). Balli 
sxolastikadan 
dictum
( 
lot. 
dictum
- so'z, ifoda) va
modus
( 
lot. 
modus
- yo'l) atamalarini oldi va ularni 
hukmning
ob'ektiv va sub'ektiv qismlarini
belgilash uchun ishlatdi .
Rejim toifalarini aktuallashtirish
Maqolada manbalarga havolalar yo'q ( qidiruv tavsiyalariga ham qarang ).
Qo'shimcha ma'lumot olish uchun
Modallik tushunchasi
Tartib va modallik

---

Moddaning aktuallashuvchi toifalari xabarning ( propozitiv
mazmun) voqelikka munosabatini
ifodalaydi . Bularga quyidagilar kiradi:
modallik
- voqelik/reallik nuqtai nazaridan;
Voqelik modalligi
so'zlovchi nuqtai nazaridan bayon mazmunining ob'ektiv voqelikka mos
kelishini bildiradi: sub'ekt xabar qilinayotgan narsani real va ishonchli fakt sifatida bayon
qiladi.
Yaroqsizlik modalligi
, aksincha, so'zlovchining mumkin bo'lgan, orzu qilingan, taxminiy,
shubhali va hokazolarni, ya'ni haqiqiy emasligini bildiradi. Yaroqsizlik modalligi quyidagi
semantik turlarga bo'linadi:
zaruriyat va majburiyat modalligi (debitativ modallik)
imkon va imkonsizlik modalligi (potentsial modallik)
konyektual (gipotetik) modallik
rag‘batlantiruvchi (imperativ) modallik
niyat modalligi (qasddan qilingan uslub)
istalgan (optimal) modallik
shaxsiylashtirish
- so'zlovchi (1-shaxs), qabul qiluvchi (2-shaxs) bo'lishi mumkin bo'lgan va
aloqa aktida qatnashmaydigan (3-shaxs) harakat, belgining vaziyat sub'ektiga munosabati.
vaqtinchalik lokalizatsiya
- voqeani vaqt o'qiga mahkamlash yoki bunday fiksatsiyaning
yo'qligi. Malumot nuqtasi nutq momentidir. Vaqtinchalik lokalizatsiya qarama-qarshilikda
namoyon bo'ladi: hozir - oldin - keyin.
fazoviy lokalizatsiya
- hodisaning aloqa makonida yoki undan tashqarida, bu 
erda-u erda, bu
erda-u erda, bu erda-u erda, yuqorida-pastda, ichkarida-tashqarida, uzoq-yaqin
... qarama-
qarshiliklarida ifodalangan fiksatsiyasi.