O’lchash vositalarining metrologik tavsiflarini me’yorlash

 
5.8-rasm. Raqamli o‘lchash asbobining funksional chizmasi. 
 
“Х” analog signali kirishdagi analog o‘zgartkich KAO‘ da keyingi o‘zgartirish 
uchun qulay formaga o‘zgartiriladi, so‘ngra analog – raqamli o‘zgartkich (ARO‘) 
yordamida diskretlashtiriladi va kodlanadi. Va nihoyat, raqamli qayd etish qurilmasi 
RQQ o‘lchanayotgan kattalik bo‘yicha kodlangan ma’umotni raqamli qaydnoma 
tarzida, operatorga qulay formada ko‘rsatadi. Tavsiya etiladigan ma’lumotni 
qulayligi va aniqligi sababli raqamli o‘lchash asboblari ilmiy – tekshirish 
laboratoriyalaridan keng o‘rin olgan. 
Raqamli o‘lchash asboblari analog o‘lchash asboblariga nisbatan quyidagi 
afzalliklarga egadir: yuqori aniqlik, keng ish diapazoni, tezkorlik, o‘lchash 
natijalarini qulay tarzda tavsiya etilishi, avtomatlashtirilgan tarmoqlarga ulash 
mumkinligi, o‘lchash jarayonini avtomatlashtirish imkoniyati mavjudligi va 
hokazolar. 
Lekin raqamli o‘lchash asboblarining ham muayyan kamchiliklari mavjud: 
murakkabligi, tannarxining balandligi, nisbatan ishonchliligi pastroq.
Raqamli o‘lchash asbobining asosi bo‘lib ARO‘ hisoblanadi. Unda ma’lumot 
diskretlashtiriladi, so‘ngra kvantlanib kodlanadi. Diskretlashtirish – bu muayyan 
(juda qisqa) diskret vaqt oralig‘ida qaydnomalarni olishdir. Odatda, diskretlash 
qadamini doimiy qilishga harakat qilinadi. Kvantlash esa, X(t) kattaligining uzluksiz 
qiymatlarini Х
n
diskret qiymatlarning to‘plami bilan almashtirish hisoblanadi. 
Kattalikning uzluksiz qiymatlari muayyan tartiblar asosida kvantlash darajalarining 
qiymatlari bilan almashtiriladi. Kodlashtirish esa, muayyan ketma – ketlikda 
ifodalangan sonli qiymatlarni tavsiya etishdan iborat. 

---

Diskretlashtirish va kvantlash raqamli o‘lchash asbobining asosiy xatolik 
manbalari hisoblanadi. Bundan tashqari, kvantlash darajalarining soni ham o‘ziga 
yarasha xatoliklar kiritadi.
Suyuq kristalli indiqatorlarning tezkor rivoji raqamli o‘lchash asboblarining 
ixchamlashuviga, energiya sarfining kamayishiga zamin yaratmoqda. 
a) b) c) 
9 – rasm. Raqamli o‘lchash asboblari: a) Infraqizil nurli termometr; b) 
Quvvat o'lchagichi OLP-15A; c) Raqamli multimetr 971 А
.