Olchash togrisida umumiy tushunchalar

Nurlanish pirometrlari

Pirometr (yun. rug — olov va ...metr) — spektrning optik sohasida shaffofmas jismlarning nurlanishiga qarab ularning temperaturasini oʻlchash uchun ishlatiladigan asbob. P. yordamida temperaturasi oʻlchanadigan jism issikdik muvozanatida turishi va yorugʻlik yutish koeffitsiyenti 1 ga yaqin boʻlishi ke-rak. P. yordamida yuqori temperaturalar oʻlchanadi. Ish prinsipiga qarab, ravshan, rangli va radiatsion P. mavjud. Ravshan P. kengtarqalgan, ular 103—104°K sohasidagi temperaturalarni aniq oʻlchaydi.
Spektrning optik sohasida ^"const li jismlar temperaturasini oʻlchashda rangli P.dan foydalaniladi. Bunda spektrning koʻk va qizil sohalaridagi ravshanliklar nisbati bl(Xl T)/2(X2T) aniqlanadi. Asbob shkalasi °S larga boʻlingan, u jismning rang temperaturasi (Ts)ni koʻrsatadi. Rangli P. ravshan P.dan murakkabroq, lekin sezgirligi va oʻlchash anikligi undan past. Rangli P. ham 103—104 °K sohasidagi temperaturalarni oʻlchaydi.
Jismning toʻliq nurlanishini ifodalovchi radiatsion P. sezgir, lekin oʻlchash aniqligi pastroq. Ularning ishi Stefan—Bolsman nurlanish qonuni va Kirxgof nurlanish qonunita asoslangan. Radiatsion P. kuzatilayotgan nurlanishni kabul kilgich (termoustun yoki bolometr) da fokuslaydi. Bunda signal mutlaq qora jismning nurlanishi boʻyicha taqsimlangan va radiatsion temperatura (T^ni koʻrsatadigan asbobda qayd qilinadi. Jismning haqiqiy temperaturasi kuyidagi formula bilan ifodalanadi: T=at1/4T|, bunda at — jismning toʻla yorugʻlik yutish koeffitsiyenti. Radiatsion P. 200° temperaturadan boshlab oʻlchaydi. Sanoatda P. turli texnologik jarayonlarni temperatura boʻyicha nazorat qilish va boshqarish tizimida keng qoʻllanadi