Олабўжи романдан катта хикоя

этилган эдики, Ултон... 
...уни кўриш ҳақида ўйламаган ҳам эди. 
– Мадрасага бу одамнинг нима алоқаси бор? – сўради у юраги 
сиқилиб. 
Баҳор дугонасига қараб қўйиб: 
– Ҳе, ўлиб кетсин бу... давлат, – деб ғингшиди. – Жиннихона 
мадрасага жойлашганда. Нимага бақрайиб қолдингиз? 
Ултон буни билмас эди. 
Қолаверса, Хивада бўлсин, Бухорода бўлсин, ҳатто Самарканду 
Ғузору Деновда ҳам баъзи мадрасалар – омборхона, ошхона (Деновдаги 
Саид Оталиқ мадрасаси мол бозори)... эканини яхши билган Ултонга 
биров шу гапни илгарироқ айтганда ҳам, у жуда ҳайрон қолмас эди. 
Эҳтимол унда рамзий бир маъно кўрарди, холос... 
Рост, редакцияда иш бошлаган пайтларида бу “муаммо”ларга 
қаттиқ киришган, хусусан юртнинг антик тарихи бобида қатор эсселар 
ҳам битган эди. Бироқ эсселардан учтаси босилган, қолгани – қолган, 
бунинг устига дашном ҳам эшитган... 
 
...энг даҳшатлиси – осори атиқаларнинг тезроқ йўқолиб 
кетишидан ҳоким мафкураю мутасадди арбобларнинг манфаатдор 
эканини уққанидан кейин йигитнинг руҳи тушиб, қўлёзмаларини парча-
парча қилиб ташлаган, нигоҳини тоғларга қаратган эди. 
– Азиз райондошлар! – деб бошлади Бердиқул дўхтир. – 
Азизларим! Меҳрибонларим! Милие мойи! – бирдан авж олди. – Оламда 
энг гўза-ал нарса нима? Ҳаёт! Унинг қадрига ким етади? Аввало – мен!.. 
– ҳиринг-ҳиринг кулги бошланди. Берди кўрмас-эшитмас эди. – 
Нимагаки, мен ҳаётдан, манна шу нурафшон ҳаётдан бебаҳра инсонлар 
орасида яшайман. Мингтасини кўрдим!.. Ким бахтсиз? Ана улар 
бахтсиз? Ҳў-ў, азизларим, – деб дабдурустдан кўзлари ёшга тўлди. – 
Ҳиндуларнинг буюк пайғамбари Будда айтиб кетган экан: “Эй, фарзанд! 

---

294