Океанларнинг материкка туташ қисмлари билан бирга

139. Камерун тоғ массивининг ёнбағрида йиллик температура, ёғин-сочин вa нисбий намлик.
Шимолий Гвинея қирлари Гвинея қўлтиғи қирғоғини ўраб туради ва унга зинапоя шаклида пасайиб боради. Кўп қисмининг баландлиги 500-600 м, энг баланд жойи 2000 м ra етади. Қирлар кристалли жинслардан тузилган. Бу жинсларни баъзи жойларда горизонтал ётган қумтошлар қоплаган. Жанубий чеккасини дарёлар бўлиб юборган. Бу дарёларнинг қисқа (кўпи билан 200-300 км) ва чуқур водийлари сертепа соҳил орасида чўққайиб турган паст қолдиқ тоғларни ажратиб туради.
Гвинея соҳилининг Нигер дарёсидан кенинги энг катта дарёси Вольта. Ганада бу дарёга йирик сув омбори ва гидро-электростанция қурилган. Гвинея қўлтиғи қирғоғи пасттекисликдан иборат бўлиб бу ерда қуруқликнинг яқиндагина чўкканидан дарак берувчи изларни яққол кўриш мумкин. Ғарбда қирғоқни кичик дарёларнинг эстуарийлари бўлиб-бўлиб юборган. Бу ерда кўпдан-кўп кичик ороллар бор. Жанубда деярли текис қирғоқ чизиғи бўйлаб лагуналар, кўллар, қум тиллари ва дюна қаторлари учрайди. Шарқда Нигер дарёсининг кенг дельта пасттекислиги катта майдонни эгаллаган. Шарқдан Нигер дарёси қуйи оқимининг водийси Камерун тоғлари билан чегараланган. Бу тоғлар қирғоқ яқинида вулкан массиви билан тугайди. Бу массивнинг конус шаклидаги Фако чўққиси баландлиги 4070 м гача бўлиб, бутун Ғарбий Африканинг энг баланд нуқтаси ҳамдир. 1909 ва 1922 йилларда кичик-кичик кратерлардан вулканлар отйлган. Бу эса массивда вулкан фаолияти ҳамон тугамаганлигидан дарак беради.
Ўлканинг фойдали қазилмалари-олтин, олмос сочилмалари, қалай рудалари ва бокситлар платформа фундаментидаги кристалли жинсларнинг ер юзасига чиқиб қолиши билап боғлиқдир.
Гвинея соҳили йилнинг кўп қисмида жануби-ғарбий муссон таъсирида бўлиб, у тоғ ёнбағирларида кўплаб ёғин қолдиради. Соҳилнинг жанубий қисмида ва хусусан Камерун массиви ёнбағпрларида йил бўйи ёғин ёгади. Шунга қарамасдан, ёғин энг кўп ёгадиган икки давр ажралиб туради. Шимолга томон аста-секин ёғин кўп ёғадиган даврлар қўшилиб кетади ва узоқ давом этадиган бир даврни ҳосил қилади, бу давр муссон энг кучайган даврга тўғри келади. Шимоли-шарқий пассат, Гвинея соҳилига фақат қишда, жануби-ғарбий муссон кучсизланиб қолган пайтда кириб келади. Қуруқ шимолий шамол қирғоққа кириб келар экан, ҳавонинг нисбий намлигини камайтиради ва одам ҳамда ҳайвонларга яхиш таъсир этади.
К амеруп массивининг океанга қараган ёнбағирларида 9000 мм дан ортиқ еғин ёғади. Бу-бутун Африкадаги энг кўп ёғиндир. Шу билан биргаликда Фако чўққисига ёғин энг кўп ёғадиган даврда қор тушади. Бошқа районларда соҳил чизиғининг йўналиши ва тоғ ёнбағирларининг экспозициясига қараб йилига 2000 мм дан 3000 мм гача ёғин ёғади. Жануби-ғарбий муссон қирғоққа параллел эсадиган баъзи бир жойларда ёғин миқдори 1000 мм дан ошмайди. Чунон-чи, у Аккра районида, қирғоқнинг кўтарилиб тўсиққа ўхшаб қолган жойида йилига 600-700 мм ёғин ёғади.