Oiladagi ma’naviy muhitni shakllantirishda va takomillashtirishda ota-onaning roli

3-masalaning bayoni. Farzandning har bir hohish-istagini bajo keltirish, bir aytganini ikki qilib tutqazish, qimmatbaho kiyimlar, taqinchoqlar olib berish noto‘g’ri ish bo‘lib, o‘z avlodini o‘z qo‘li bilan bebaxt qilish, jahannamga otish demakdir.
Ey mehribon ota-ona! Ehtiyot bo‘l! Shaytonning aldashiga, hiylasiga uchma! Nafsning so‘zlariga quloq solma! Bryligim, qo‘sha-qo‘sha mashinam, dang’illama uy-joyim, mulkim, davlatim bor deb shaytonning befahm sherigi bo‘lmagin! O‘lar ekansan, dunyodan bir chaqa ham olib ketmaysan. O‘zingga kel, esingni yig’! Diningni sev, bola-chaqangni dinni sevadigan qilib tarbiya ber. Avlodni dinsiz etuvchi – otadir, muhitdir, yurtdir. Allohga shukmlar bo‘lsinki, mustaqil O‘zbekistonimizda – ona Vatanimizda diniy bilimlar olish sharoit yaratildi.
Ta’lim va tarbiya dinga, Alloh va Payg’ambarimiz (S.a.v.)ning amrlariga uyg’un bo‘lishi kerak.
Jannat rayhonlari bo‘lmish farzandlarimizning faqat dunyoga havasi, moddiy ehtiyojlarinigina o‘ylab, ma’naviyatini unutmaylik.
Bir dono ota o‘z farzandiga shunday nasihat beribdi:

• 
  Ikki eahonda sadoqatli bo‘layin desang quyidagi pandu-nasihatlarga amal qil! – Ey farzand, vijdonli bo‘l! Haq Subhonahu va taolo rahmatidan noumid bo‘lma, qanchalik dono bo‘lsang ham o‘zingni shunchalik nodon deb tasavvur qil. Shunday qilsang yanada donoroq bo‘lasan. Ilmu donishing qanchalik ko‘p bo‘lsa ham yana ilm tahsil qilaver va bu ilmni o‘z joyida ishlat! Aytgan so‘zingni takrorlayvermaki, uni eshitish vaqtni bekorga o‘tkazishdir. Omi odamga omiyona, olimga olimlarcha tushintir, so‘zni har bir odamning fahmu-farosatiga muvofiq gapir. Gapiruvchining so‘zidan kimligini bilishni o‘rgan. Chunonchi, hazrati Ali – Alloh uning yuzini mukarram qilsin – aytadilar: “Kishiningziynati taylasoni (choponi)da emas, balki lisoni (tili)dadir”, - deydi.
  

Odamlardan biror narsa eshitsang, unga amal qilayotgan vaqtda ehtiyot bo‘lginki, xalq ichida da’vo va g’avg’o yuz bermasin. Har bir ishda o‘rtacha yur. Qanchalik mukammal bo‘lsang ham, o‘zingni kamroq his qil. Gavhar bilan emas, hunar bilan faxrlan. Ota fazilati bilan emas, o‘z fazilating bilan keril! Chunonchi hazrati Ali – Alloh undan rozi bo‘lsin – aytadi: “Insonning sharafi asli va nasli bilan emas, balki fazli va adabi bilandir”.
Ey farzand! YoLg’ondek tuyuladigan rostni gapirishdan ehtiyot bo‘l!
Sendan biror narsa haqida so‘rasalar, qanchalik mukammal mag’rurlanma. Dunyoda ranju-kulfat tortmayin desang, senga ishonib aytilgan sini oshkor qilma!
Ma’lumki, shu Sharqda, oila tushunchasi, oila qurish va uning mustahkamligi, farovonligi va barqarorligini ta’minlash insonning o‘z millati, avlod-ajdodlari, jamiyat oldidagi muqaddas burchi hisoblanadi. Yurtboshimiz ta’biri bilan aytganda: “Bunda o‘zaro hurmat va qattiq tartib bo‘lmasa, oilaning barcha a’zolari o‘z burchlarini ado etmasa, bir-biriga nisbatan ezgulik bilan mehr-oqibat ko‘rsatmasa, yaxshi va munosib tarzda yashash mumkin emas. O‘zbeklarning aksariyati o‘zining shaxsiy farovonligi to‘g’risida emas, balki oilasining qarindosh urug’lari va yaqin odamlarining, qo‘shnilarining omon-esonligi to‘g’risida g’amho‘rlik qilishni birinchi o‘ringa qo‘yadi. Bu esa eng oliy darajada ma’naviy qadriyat, inson qalbining gavharidir”¹.
Har bir oila ijtimoiy munosabatlarni o‘ziga xos tarzda aks ettiradi. Oilaviy munosabatlar alohida olingan har bir holatda o‘ziga xos tomonlarga ega bo‘ladi. Chunki, bu munosabatlar o‘ziga xos ma’naviy qiyofaga ega bo‘lgan kishilarning o‘zaro ta’sirining natijasidir. Shunga ko‘ra, oilaning bolaga ta’siri spetsifik, o‘ziga xos bo‘lgani uchun, uning ma’naviy-axloqiy qiyofasining shakllanishi ham o‘ziga xos va takrorlanmasdir.
Ikkinchidan, bola o‘z ota-onalarining xatti-harakatlari, butun hayotiy faoliyatlarini kuzatib yuradi. Shu tufayli narsa va hodisalarga ta’sir qilishga qodir bo‘lgan faoliyatning sub’ekti sifatida o‘z-o‘zini anglay boshlaydi.
Uchinchidan , oila o‘ziga xos hissiyotlar olamidan iborat bo‘lib, unda ijobiy va ba’zan salbiy his-tuyg’ular jamuljam bo‘ladi. Ana shu boisdan bola hissiyotini tarbiyalash muhim ahamiyat kasb etadi. Agar oilada o‘zaro hurmat va ishonch bilan birga, yaxshi kayfiyat asosidagi sog’lom muhit qaror topgan bo‘lsa, bu bola ruhiyatiga, uning hissiyotiga ijobiy ta’sir etishi tabiiydir.
To‘rtinchidan, oila sharoitida bolalarda o‘zgalarga nisbatan hamdardlik tuyg’ulari ham tarbiyalanadi. Chunki bola yoshligidanoq hayotda g’am-tashvishlar bilan quvonch-sevinchlar birga yurishligini anglab borishi kerak. Ota-onalar bolalarida jamiyatda va oilada kerakli ekanliklarini ilk bor his qilishni uyg’ota olsalar, insondagi bebaho xislat bo‘lgan mehnat qilish quvonchidan bolani bahramand qilgan bo‘ladilar.
Beshinchidan, oiladagi maishiy turmushda bolaning ishtirok etishi ham axloqiy tarbiyaning muhim omili hisoblanadi. Chunki, bola hayoti asosan uy sharoitida o‘tadi. Oila a’zolari o‘rtasida muomala madaniyati oilaviy tarbiyada muhim o‘rin o‘ynaydi.
Ota-onalar ma’naviy jihatdan qanchalik boy bo‘lsa, ular o‘z farzandlariga nisbatan shu qadar jiddiy va mas’uliyatli munosabatda bo‘ladilar. O‘zlaridagi mavjud ma’naviy-axloqiy fazilatlarni farzandlari timsolida ko‘rishni har qanday ota-ona orzu qiladi.
Oilada milliy madaniyatni saqlash va rivojlantirish muhim rol o‘ynaydi. Agar ota-onalar jamiyatimiz tomonidan oilaga, o‘sib borayotgan avlod tarbiyasiga qo‘yiladigan talabni bilsa, axloqiy tarbiya samarali bo‘ladi; axloqiy tarbiyalash jarayonida bolalarning yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda milliy o‘zbek an’analaridan foydalaniladi; ota-onalar pedagogika va psixologiyaning zamonaviy yutuqlarini hisobga olgan holda va oilaviy tarbiya masalalari bo‘yicha Sharq mutafakkirlarining boy madaniy merosidan foydalangani holda o‘zining pedagogik ma’lumotini doimo oshirib boradi.
«Farzandlarimizning ongi shakllanadigan maktab yoshigacha bo‘lgan davrda ota-bobolarimizdan qolgan urf-odatlar, go‘zal qadriyatlar va zamonaviy tarbiya usullariga amal kilgan holda tarbiyalash, ularni ko‘z o‘ngida ochilayotgan dunyo mo‘’jizalari bilan tanishtirib borish, - dedi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov O‘zbekiston Konstitutsiyasining 8-yilligiga bag’ishlangan tantanali marosimda so‘zlagan nutqida, - barcha ota-onalar va tarbiyachilarimizning asosiy vazifasi bo‘lmog’i kerak»¹.
Oila va oilaviy tarbiya bugungi kunda dolzarb muammolardan biridir. Chunki, jamiyat uchun aqlan yetuk, axloqan pok, jismonan baquvvat, ruhan boy avlodni tarbiyalashdan manfaatdor. Bunday avlod, eng avvalo, ma’naviy-axloqiy jihatdan sog’lom va mustahkam oilada shakllanadi. Chunonchi oilani rivojlantirish va mustahkamlash uchun qilinadigan g’amxo‘rlik kelajak avlod taqdiri bilan bog’liqdir. Har qanday jamiyatda ham buyuk davlatning barpo etilishi yoshlar qanday bo‘lishlariga, ularning qanday tarbiya olishlariga bog’liq. Taniqli o‘zbek pedagogi Abdulla Avloniy «Tarbiya bizlar uchun yo hayot – yo mamot, yo najot – yo halokat, yo saodat – yo falokat masalasidir» deb yozgan edi².
Milliy mafkuraning negizida yosh avlodni milliy mustaqillik ruhida tarbiyalash g’oyasi yotadi. Mustaqillik ruhida tarbiyalash yoshlarni milliy g’urur, milliy iftixor, Milliy ong va o‘z-o‘zini anglash, vatanparvarlik tuyg’ularini shakllantirishni taqozo etadi.
Davlat mustaqilligini mustahkamlash mamlakatda yashaydigan barcha aholi tabaqalari, ijtimoiy guruhlar, elat va millatlar o‘rta-sidagi munosabatlarning qandayligiga ham ko‘p jihatdan bog’liqdir. Hozirgi paytda Respublikamizda 80 dan ortiq milliy, madaniy mar-kazlar ishlab turibdi. Ular o‘rtasidi hamkorlik, millatlar o‘rtasi-da totuvlik bo‘lmas ekan, davlat mustaqilligini rivojlantirish mushkul bo‘ladi. Ayniqsa, ko‘p millatli davlatda bu jarayon muhim-dir.
O‘zbekistonimizda 30-yillarda ellikdan ortiq millat va elat vakillari yashagan bo‘lsa, endilikda ular 130 dan ortiqdir. Demak, bu hol davlatimizning mustaqilligini mustahkamlash uchun yangi vazifalarini keltirib chiqaradiki, ularni juda ehtiyotkorlik va vazminlik bilan bajarishga intilish talab etiladi.
Sababi, yuqorida aytib o‘tilgan toifalarning barchasi mamlakat mutaqilligi uchun u yoki bu darajada sa’y-harakatlar qiladilar, mamlakatni moddiy va ma’naviy boyitadilar. Zero, mustaqillikni mustahkamlashga harakat qilayotgan fuqarolarni, ayniqsa, yoshlarni ma’naviy yetuk qilib tarbiyalash kechiktirib bo‘lmaydigan vazifadir. Shu sababli, taraqqiyotdagi boshqa yo‘nalishlar bilan birga xalq manfaatini ifodalaydigan, ma’naviyatini boyitadigan milliy istiqlol mafkurasining yaratilishi zamon talabidir.
Milliy istiqlol mafkurasi endilikda hayotga tatbiq etilayotir. Bu mafkura va uning mazmuni to‘g’risida matbuotda iliq so‘zlar aytilayotganining guvohimiz. Shu sababli biz mafkurada tilga olingan va ma’naviyatimizning eng muhim qirralaridan biri bo‘lgan milliy g’ururni shakllantirishdagi omillar, uning iqtisodiy va ma’-naviy jihatlari to‘g’risida fikr yuritmoqchimiz.
Prezident I.A.Karimov “O‘zbekistonning o‘z istiqlol va taraqqiyot yo‘li” nomli asarida: “O‘zbek xalqining yuksak milliy qadr-qimmati, or-nomusi va shon-sharafi, uning o‘ta mehribonligi va sof vijdonliligiga asoslangandir. Biz bundan keyin ham o‘zbeklarning milliy g’ururini ma’naviy yuksaltiramiz, shu bilan birga umumiy Vatanimizda biz bilan birga yashovchi va O‘zbekiston Respublikasiga sadoqatli bo‘lgan barcha xalqlar bilan birodarlikka intilamiz”, - deb ta’kidlagan edi. Bu so‘zlarda juda chuqur ma’no bor. Sobiq ittifoq davrida “dunyoviy millat”, “dunyoviy til”, “dunyoviy mada-niyat” kabi umumjahon maqsadlar asosida fikr yuritilganligi sa-babli milliy g’urur chetga chiqib qolavergan edi. Natijada, “yirik” millatlar soyasida boshqa millatlar g’ururi ravnaq topmadi. Chunki, mehnatkash xalq ongiga kundalik hayotimizdan uzoq fikrlar singdirilib kelinganki, bu jarayonda boshqa ba’zi xalqlar singari o‘zbek xalqining ham milliy g’ururi toptaldi, qiyinchiliklarga duch keldi. Endilikda xalqimiz mustaqillik sharofati bilan, bu muhim jabhada qaddini rostlamoqda.
Milliy g’urur to‘g’risida so‘z ketar ekan, bu masalaning nozikligini xech qachon unutmaslik zarur. U hasad bilan emas, balki, havas bilan yuksalmog’i kerak. G’urur to‘g’risida turlicha fikr yuritgan allomalar uning salbiy va ijobiy tomonlarini taroziga solib ish yuritishni uqtirganlar. Jumladan, ingliz tanqidchisi J.Kollinz milliy g’ururni: “Garchi yaxshilik hisoblansada, lekin ko‘p yomonliklarning boshidir”,-degan bo‘lsa, nemis yozuvchisi I.Zeyme:“Agar biz haqiqiy g’ururli bo‘lganimizda edi, dunyoni bu qadar razilliklar bosmas edi”-deb yozadi. Yunon faylasufi Teofrast:- “G’urur-o‘zidan boshqalarning bariga nisbatan o‘ziga xos bir nafratdir”-deydi. Franztsuz adibi M.Janlis: “G’urur ko‘pincha haqiqiy ulug’vorlikka g’ov bo‘ladi”,-degan bo‘lsa, at-Termiziy: “Mag’rurning turishi xunuk”-deydilar.
Bu kabi fikrlardan ko‘rinib turibdiki, g’urur yuqorida ta’kidlanganidek, noyob va murakkab jarayondir. Milliy mafkuraning har bir targ’ibotchisi va tinglovchisi mazkur fikrlardan tegishli hulosa chiqarib, masalaga jiddiy yondashishi va uni hayotga tadbiq etishi kerak. Xususan, frantsuz axloqshunos olimi F.Laroshfukoning: “G’urur barchaga xos xususiyat: ammo farqi shundaki, uni qachon va qaerda ko‘rsatishni bilish kerak”,-degan da’vatiga amal qilinsa, mantiqqa to‘g’ri kelar edi.
Xalqimizning “G’ururi bor elning minorasi baland bo‘ladi”, degan ajoyib naqldan kelib chiqsak, boshqa muhim jarayonlar singari milliy g’ururni ham shakllantirmay turib, O‘zbekistonimiz mustaqilligi barqaror, uning kelajagi buyuk bo‘lishiga to‘la erisholmaymiz. Milliy g’ururning shakllanishi va rivojlanishi iqtisodiy sohaga, ya’ni to‘qchilikka, moddiy noz-ne’matlarning etarlicha to‘kin-ligiga ham ko‘p jihatdan bog’liq. Shu sababli, milliy istiqlol mafkurasini xalqqa singdirishning siyosiy tomonlaridan biri bu–iqtisodiy sohadir. Avvalo, el-yurt uchun etarli miqdorda, keyin esa eksportga yuboriladigan sifatli, moddiy boyliklarni ishlab chiqar-masak, milliy g’ururimizni yuksak darajaga ko‘tara olmasligimiz tabiiydir. Etarlicha to‘kin va sifatli mahsulot esa xalqimizning jo‘shqin mehnati asosida yuzaga keladi. Bugun xalq, har bir fuqaro ongli mehnat qilgandagina, mahsulot sifati oshadi, miqdori ham ko‘payadi.
Milliy mafkurani xalqqa singdirish uchun o‘tkaziladigan har bir tadbir xo‘jako‘rsinga o‘tkazilmasdan, balki astoydil, vijdonan amalga oshirilishiga erishish kerak. Har bir ma’ruzachi dalillar asosida tinglovchining fikrlash qobiliyatini shu darajada uyg’otishi kerakki, u iqtisodiyot sohasida bilimi etarli bo‘lmasa, beixtiyor bilim olishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ysin, ta’bir joiz bo‘lsa, o‘zligini iqtisodiy jihatdan ham anglashga harakat qilsin.
Milliy istiqlol g’oyasi va mafkurasini targ’ib qilish uchun targ’ibotchilarmizning hozirga qadar egallagan iqtisodiy bilimlari kamlik qiladi. Sababi, ko‘pgina targ’ibotchilar keng ko‘lamda ma’ruza qilib, barcha sohani umumiy jihatdan qamrab olishga harakat qilganlar. Natijada ma’ruza oldiga qo‘yilgan maqsad ham mavhum-lashgan. Shu sababli, ma’ruzalarga milliy istiqlol g’oyasi nuqtai nazaridan yondashilsa, maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bu ma’ruzalar qisqa, mantiqan kuchli, g’oyadagi chizgilar hamda shiorlar asosida tuzilgan bo‘lsa, samarali, ta’sirchan bo‘ladi deb o‘ylaymiz.
Ma’lumotlarimiz umumiylikdan alohidalikka qarab yo‘nalgan bo‘lishi kerak.
Iqtisodiy soha bo‘yicha milliy g’ururni shakllantirish uchun yuqoridagi fikrlarni mustahkamlash maqsadida hozir mamlakatimizda etishtirilayotgan paxta, ipak, qorako‘l hamda paxtani qayta ishlash, qishloq xo‘jaligi va to‘qimachilik mashinalari, oltin, foydali qazilmalar, radiotexnika mahsulotlari va turli xalq is’temoli mollari, umuman, moddiy boyliklarimiz to‘g’risidagi ilmiy asoslangan dalillar va ma’lumotlarga ega bo‘lish zarur. Ishlab chiqarishimizning bu etakchi sohalarini tilga olganda, ularni boshqa mamlakatlar bilan taqqoslab gapirish maqsadga muvofiqdir.
Xullas, milliy g’ururni avvalo, iqtisodiy jihatdan o‘z-o‘zini anglashdan boshlash, har bir kishi iqtisodiy sohada ustuvor bilimga ega bo‘lishi kerak. O‘z-o‘zini iqtisodiy jihatdan anglash, har bir kishidan o‘z ustida qo‘shimcha ishlashni, bilim doirasini kengayti-rishni talab etadi. Albatta, o‘z-o‘zini anglash nafaqat iqtisodiy sohani bilish, balki o‘z tarixini, ona tili, dini, avlod-ajdod-larini, milliy urf-odatlarini, axloqiy qarashlari, an’analari, o‘z xalqining dunyo madaniyatini rivojlantirishga qo‘shayotgan hissasini yodgorliklari va boshqa ko‘plab jarayonlarni mukammal bilishni talab etadi. Binobarin, shu jarayonlarni har bir shaxs mukammal bilmas ekan, odatdagi muloqatda yoki chet mamlakat kishilari bilan suhbatlarda o‘zining kim ekanligini, avlodlari kim ekanini tanita olmaydi.
Ma’lumki, milliy g’urur insonning rang, gavda tuzilishi, irqi, jinsi yoki diniga qarab belgilanmaydi. Milliy g’ururni bu alomatlarga qarab belgilovchilar qattiq adashadilar, undaylar shovinistlardir. Aslida bunday kishilarning dunyoqarashi buzilgan bo‘lib, bilim saviyasi sayozdir. O‘zbek xalqi bunday qarashlarni o‘ziga yot deb biladi, o‘z milliy g’ururini millatning insonparvarlik xislatlaridan kelib chiqib yuksaltiradi. Islom va boshqa dinlarning bu sohadagi ijobiy tomonlariga suyanadi.
Iqtisodiy soha bilan bir qatorda milliy g’ururni yanada yuqoriroq darajaga ko‘tarishning ikkinchi muhim bir jihati–bu ma’naviy yetuklikni egallashga bog’liq. Jamiyatimizdagi kishilar o‘z mutaxassisligi, ishlaydigan sohasini yaxshi bilishi mumkin. Le-kin, ma’naviy yetuklik bo‘lmasa, milliy g’ururni ko‘tarish, uni targ’ib qilish amri maholdir. Ma’lumki, Prezidentimiz tashabbusi bilan keyingi yillarda ko‘plab talabalar, tadbirkorlar, tuman, shahar, viloyat hokimliklari vakillari chet ellarga bomoqdalar. Kelajakda bu ish yanada rivojlanishiga aminmiz. Xorijga borayotgan har bir kishi o‘z xalqining milliy g’ururi qirralarini mukammal bilishi zarur. Ayniqsa, hozirgi talabalarimiz milliy g’ururni, uning qir-ralarini bilish bilan birga, uning targ’ibotchilari ham bo‘lishlari kerak. Talabalarni targ’ibotchilar qilib etishtirishni esa maktabda o‘quvchilik davridan boshlash zarur. Maktab o‘quvchilari ko‘pchiligi kelajak talabalardir. Mustahkam bilimni, ma’naviyat, qadriyat, urf–odatlar, udumlarni hamda allomalarimizning ta’limotlarini o‘quvchilarga hozirdan keng dasturlar, puxta darslik va rejalar aso-sida tushuntirishni boshlash – davr talabi. Zero, o‘quvchilar talaba bo‘lganlarida bu bilimlar uchun puxta zamin vazifasini o‘taydi. Aynan shu bilimlar kelajak uchun bebaho ekanligi va milliy g’urur-ni shakllantirishda ham o‘ta muhim omil bo‘lishi aniq.
Buning uchun ayniqsa, ijtimoiy fanlar o‘qituvchilari, barcha murabbiylar mas’uliyatni his qilishlari, jonkuyar bo‘lishlari lozim. Kelajakda chet davlatga borayotgan talabalar ham o‘z zimmasiga katta mas’uliyatni olib, borgan mamlakati madaniyatini tezda o‘ziga singdirib, o‘z xalqi madaniyatini uyg’unlashtirish hamda o‘z millatiga xos bo‘lgan g’ururni o‘rni bilan targ’ib qilishni o‘ylab boradilar. Ma’lumki, xorijga qadam qo‘ygan kishilarga e’tibor o‘n karra oshadi.
Salomlashish, muloqot qilish, mehmonxonada yashash, kiyinish, suhbat qilish, kishilarga munosabat, urf – odatlar barchasi hushyorlikni talab etadi. Afsuski, borgan kishilarning hammasi ham bularning o‘ta muhimligiga hamisha e’tibor beravermaydi. Sir emaski, chetga borayotgan ba’zi sayohlarimiz xorijga borganda kiyim–kechak, sovg’a buyumlariga diqqatni ko‘proq qaratadilar, imkoniyat bo‘lsa, o‘sha buyumlardan ko‘proq olib qaytishni o‘ylaydilar. Milliy g’urur to‘g’risida o‘ylash esa, afsuski, yodimizdan ko‘tarilar darajada bo‘ladi. Axir biz, buyuk jahongirlar, mo‘’tabar mutafakkirlar, ulug’ alomalar avlodlarimiz-ku! Ular timsolida o‘zbek xalqining kim ekanligini, o‘zbek xalqining jahon madaniyatiga, umuminsoniy qadriyatlarga qo‘shgan ulkan hissasini endi dunyo ahli biladigan payt keldi-ku! Endilikda, barchamiz o‘zbek xalqini dunyo ko‘zi o‘ngida yana bir pog’ona ko‘tarishga harakat qilishimiz kerak emasmi? Milliy madaniyatimiz va axloqimizning mustahkam zaminga ega ekanligini endi olamga ko‘rsatishimiz kerak emasmi?
Har bir targ’ibotchi bu voqea, hodisalarni hisobga olish uchun uni ilmiy talqin qila olishi lozim. Albatta, bular haqida fikr yuritish uchun ham chuqur bilimga ega bo‘lish talab qilinadi. Demak, “Odamdan yuqori turarkan olam, bilim olmoqlikka muhtojdir odam”- degan naqlga amal kilib, milliy istiqlol g’oyasini tinglovchiga singdirish uchun har bir targ’ibotchi o‘z ustida ishlashi davr talabidir.
Yurtboshimiz milliy g’ururni tiklash maqsadida olib borayotgan sa’y-harakatlari tahsinga loyiqdir. Prezidenimiz qaerga bormasin, u o‘sha mintaqa yoki davlatdagi aholining o‘zbek xalqiga bo‘lgan hurmatini oshirib , o‘zbekona milliy madaniyat va qadriyatlarni, o‘ziga xos xususiyatlarni yuksak darajada namoyish qilib qaytadi. Yurtboshimizning Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasi majlisida so‘zlagan ilmiy amaliy yo‘nalishdagi nutqi to‘g’risida ham dunyo matbuotida ko‘p iliq so‘zlar aytilganining guvohimiz.
Milliy g’urur birdaniga shakllanib qolmaydi, albatta. Uning uchun avvalo yoshlarimizda or-nomus tuyg’ularini shakllantirib borish lozim. Chunki milliy g’urur mavhumlikdan emas har bir kishi-ning or-nomusidan kelib chiqadi. Or-nomussiz odamda hech qachon milliy g’urur, umuman, g’ururning o‘zi bo‘lmaydi.
Or-nomus yaqin tushunchalar (tuyg’ular) bo‘lib, adabiyotlarda ularga shunday izoh beriladi:
Nomus – kishining o‘z obro‘sini ulug’lash va ardoqlash his tuyg’usi.
Beayb parvardigor, deydi xalqimiz. Haqiqatdan ham hayotda hech xato qilmaydigan odam yo‘q. Tajribasiz, e’tiqodi, milliy g’ururi shakllanmagan yoshlar ayniqsa, juda ko‘p xato qiladilar. Biroq xalqimiz bag’ri kengligi uchun yoshlar pushaymon bo‘lsa, ularni kechiradilar. Buning yorqin misoli sifatida Prezidentimizning adashib, diniy ekstemistik oqimlar ta’siriga berilgan, ammo keyin pushaymon egan yoshlarni kechirganini ko‘rsatish mumkin. Kechirim so‘rash ham oriyatli kishi qo‘lidan keladi. Chunki or – kishining o‘ziga nomu-nosib yoki ep ko‘rilmagan ishidan, narsadan xijolat bo‘lish, uyalish tuyg’usini bildiradi.
Or-nomus tuyg’ulari barcha millatlar uchun xosdir. Biroq, ko‘rinib turibdiki, biz yoshlarda o‘zimizga xos, o‘zbekona or-nomus tuyg’ularini shakllantirmay turib, milliy g’ururni yarata olmaymiz. Milliy g’urursiz esa milliy istiqlol g’oyasini tasavvur ham qilib bo‘lmaydi.
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, milliy g’ururni aholiga yanada chuqurroq singdirish, yoshlarda or-nomus tuyg’usini yuksaltirish va ularni yuksak darajasiga ko‘tarish uchun katta kuch-g’ayrat sarflash lozim bo‘ladi. Bu ish eskirgan shiorlar, dabdabali yig’ilishlar, haybarakallachilik bilan o‘tkaziladigan ommaviy tadbirlar orqali bo‘lmaydi. Bu bilan kerakli natijaga erishish qiyin. Xalqimizda shunday udumlar, urf-odatlar borki, ularda an’anaviy va zamonaviy qadriyatlar uyg’unlashib, milliy g’ururni rivojlantirishga juda qo‘l keladi.