Oila va jamiyatning o`zaro ijtimoiy siyosiy va ma`naviy munosabatlari

Ishlab chiqarish kuchlari va ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar.  

 

Xodimlar,  ularning  mehnati  va  ishlab  chiqarish  vositalari  –  mehnat 

qurollari  va  vositalari  ishlab  chiqarishning  muhim  omillari  hisoblanadi.  Ishlab 

chiqarish moddiy-texnika vositalari va ularni ishga solishga qodir bo„lgan odamlar 

majmui  jamiyatning  ishlab  chiqarish  kuchlarini  tashkil  etadi.  Ishlab  chiqarish 

jarayonida  odamlar  o„rtasida  turli-tuman  munosabatlar  yuzaga  keladi.  Ularning 

orasida  tashkiliy-iqtisodiy,  ishlab  chiqarish-texnologik  va  ijtimoiy-iqtisodiy 

munosabatlar  ayniqsa  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Ishlab  chiqarish-texnologik 

munosabatlar  texnika  va  ishlab  chiqarish  texnologiyasining  xususiyati  rivojlanish 

darajasiga  ko„p  jihatdan  bog„liq  bo„lsa,  tashkiliy-iqtisodiy  va  ayniqsa  ijtimoiy-

iqtisodiy munosabatlar asosan ishlab chiqarish vositalariga bo„lgan mulk shakllari 

bilan belgilanadi.  

Ijtimoiy-iqtisodiy  munosabatlar  ishlab  chiqarish  natijasida  yaratiladigan 

ne'matlar  va  xizmatlarni  ayirboshlash,  taqsimlash  va  iste'mol  qilish  jarayonida 

yuzaga  keluvchi  munosabatlarni  o„z  ichiga  oladi.  Mazkur  munosabatlar  tizimi 

ijtimoiy  normalar  va  huquq  normalari  bilan  tartibga  solinadi  va  ijtimoiy  ishlab 

chiqarish vositalariga bo„lgan mulk huquqining xususiyati bilan belgilanadi. 

Mulk. Mulk – xo‘jalik jabhasi, iqtisodiy jabhada vujudga keladigan institut. 

U  nafaqat  ishlab  chiqarish  vositalari,  balki  iste'mol  predmetlari  va  ishlab 

chiqarilgan  mahsulotga  nisbatan  ham  tatbiq  etiladi.  Ijtimoiy  boylikning  barcha 

elementlari  –  ishchi  kuchi,  ishlab  chiqarish  vositalari,  yer  va  yer  osti  boyliklari, 

moddiy  ishlab  chiqarish,  ma'naviy  ijodiy  va  o„zga  aqliy  faoliyat  mahsullari  va 

hokazolar mulk bo„lishi mumkin. Mulk iqtisodiy hokimiyatga kim ega bo„lishini, 

xo„jalik  faoliyatidan  olingan  foyda  kimga  tegishini  va  u  qanday  moddiy  mulkiy 

manfaatlarni  yuzaga  keltirishini  belgilaydi.  Mulk  shakllari  ishlab  chiqarish 

---

 

8 

ijtimoiylashuvining  amaldagi  darajasi  bilan  belgilanadi,  unga  esa,  o„z  navbatida, 

umumiy  texnologik  taraqqiyot  ta'sir  ko„rsatadi.  Mulkning  davlat  mulki,  xususiy 

mulk, shaxsiy mulk jamoa mulki kabi  shakllari mavjud.