Oila huquqi

marta muddati uch soatgacha bo‘lgan qisqa muddatli uchrashuv
imkoniyatini beradi.
Oila kodeksining 67-moddasiga binoan, bola o‘z huquqi va qonuniy
manfaatlarini himoya qilish huquqiga ega.
Bolaning huquqi va qonuniy manfaatlarini himoya qilish uning ota-
onasi (ularning o‘rnini bosuvchi shaxslar), amaldagi qonunchilikda
nazarda tutilgan hollarda esa, vasiylik va homiylik organi, prokuror va sud
tomonidan amalga oshiriladi.

---

O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi 45-moddasiga binoan,
voyaga yetmaganlar, mehnatga layoqatsizlar va yolg‘iz keksalarning
huquqlari davlat himoyasidadir.
Voyaga yetmagan bolalar o‘zlarining jismoniy, ruhiy va ijtimoiy
rivojlanishiga ko‘ra hamma vaqt ham u yoki bu boshqa hayotiy vaziyatni
to‘g‘ri baholay olmasliklari mumkin.
Shuning uchun Oila kodeksi 67-moddasining 2-qismiga binoan,
bolaning huquqi va qonuniy manfaatlarini himoya qilishni uning ota-onasi
(ularning o‘rnini bosuvchi shaxslar) amalga oshiradilar.
Ota-onaning asosiy vazifalaridan biri farzandini tarbiyalash bo‘lib,
bu haqida O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiysianing 64-moddasida
shunday deyiladi: “Ota-onalar o‘z farzandlarini voyaga yetgunlariga qadar
boqish va tarbiyalashga majburdirlar. Davlat va jamiyat yetim bolalarni va
ota-onalarining vasiyligidan mahrum bo‘lgan bolalarni boqish, tarbiyalash
va o‘qitishni ta’minlaydi, bolalarga bag‘ishlangan xayriya faoliyatlarini
rag‘batlantiradi”. Shundan kelib chiqib, Oila kodeksining 73-moddasida
mazkur Konstitutsiyaviy qoida yanada mustahkamlandi.Bolalarning huquq va manfaatlarini
himoya qilish bo‘yicha ota-
onaning huquq va majburiyatlari. Oila kodeksining 74-moddasi ota-onalar
zimmasiga bolalarning huquq va manfaatlarini himoya qilish majburiyatini
yuklaydi.Bolaning yoshi kattalashib borgan sari fuqarolik muomala layoqati
ham kengayib boradi. Masalan, Fuqarolik kodeksining 27-29-moddalarida
o‘n to‘rt yoshdan o‘n sakkiz yoshgacha bo‘lgan, shuningdek, o‘n to‘rt
yoshga to‘lmagan voyaga yetmaganlar (kichik yoshdagi bolalar)ning
muomala layoqatini aniq belgilab beradi.
Bularni hisobga olib o‘n to‘rt yoshga to‘lmagan voyaga yetmaganlar
uchun fuqarolik-huquqiy bitimlarni (Fuqarolik kodeksining 28-moddasi
2-qismida ko‘rsatilgan hollardan tashqari ular nomidan faqat ularning ota-
onalari, ya’ni o‘z bolalarining qonuniy vakili sifatida tuzadilar.
O‘n to‘rt yoshga to‘lmagan voyaga yetmaganlarning fuqarolik huquq
va majburiyatlarini belgilash, o‘zgartirish yoki bekor qilishga qaratilgan
harakatlari haqiqiy emas deb topiladi. Biroq agar bitim kichik yoshdagi
bolalar manfaatini ko‘zlab tuzilgan bo‘lsa, uning ota-onasi, farzandlikka
oluvchilari yoki vasiyning talabi bo‘yicha u sud yo‘li bilan haqiqiy deb
topiladi. 14 yoshga to‘lgan bolalar uchun fuqarolik-huquqiy
munosabatlarda ota-onalar o‘z bolalarining homiylari sifatida
qatnashadilar (Fuqarolik kodeksining 32-moddasiga qarang).
Voyaga yetmagan bolaning o‘n sakkiz yoshga to‘lishi yoki uning
nikoh tuzishi va boshqa hollarda voyaga yetganning to‘la muomalaga ega
bo‘lishi alohida qarorsiz voyaga yetmagan ustidan bo‘lgan homiylikni
tugatadi.
Ota-onalik huquqini amalga oshirish. O‘z bolalariga nisbatan (Oila
kodeksining 75-78-moddalariga qarang) ota-onalarga davlat keng huquqlar
berib, umumiy qoida bo‘yicha ularni amalga oshirish jarayoniga
aralashmaydi. Biroq bunda davlat o‘z shartlarini qo‘yadi. Shunga alohida