Og`zaki nutq va unga qo`yiladigan talablar. Yozma nutq va unga qo’yiladigan talablar

4-mavzu: Ta`lim jarayonida tarbiyachi nutq madaniyati masalalari. Nutqning kommunikativ sifatlari (aniqligi, to’g’riligi, tozaligi). Talaffuz normalari.

Reja.

1. 
   Og`zaki nutq va unga qo`yiladigan talablar.
   
2. 
   Yozma nutq va unga qo’yiladigan talablar
   
3. 
   Nutqning kommunikativ sifatlari.
   
4. 
   Nutqning aniqligi va to’g’riligi.
   
5. 
   Nutqning tozaligi va sofligi.
   
6. 
   Talaffuz normalari va unga qo`yiladigan talablar.
   
7. 
   Kelishik normalari. O`zbek adabiy tili normalari
   

Tayanch tushunchalar.

Talaffuz, me’yor, kelishik adabiy til, noadabiy qatlam, sheva, lahja, oddiy nutq, jargonlar, argolar, varvarizmlarm vulgarizmlar. O’zbek tili, milliy til, o’lik tillar, adabiy til, noadabiy qatlam, sheva, dubletlar, nutqning kommunikativ sifatlari, nutqning aniqligi va nutqning to’g’riligi, nutqning tozaligi nutqning sofligi. Matn, mulohaza, tasvir, muhokama, tanqidiy nutq, bayon, annotatsiya, sharh, tavsifnoma, ma`ruza va maktub.

Fikrni io’odalash usuliga ko`ra nutq ikki xildir: A) Og`zaki nutq;

B) Yozma nutq;

Og`zaki nutq bilan yozma nutq o`zaro ma`lum darajada farqlanadi. Bular tubandagicha: og`zaki nutq yozma nutqqa qaragarda, juda qadimiydir. Og`zaki nutqni eshitamiz, yozma nutqni esa ko`ramiz, o`qiympz, Og`zaki nutq formal ko`rsatkichga ega emas, yozma nutqning formal belgilari juda ko`p va rang-barangdir. Og`zaki nutqda intonatsiya xizmat qilsa, yozma nutqda tinish belgilaridan foydalaniladi.

Yozma ish turlarini tubandagicha tiplarga ajratish mumkin. Yordamchi xarakterdagi yozma ishlar asosiy yozma ishlar uchun asos bo`lib xizmat qiladi. Yordamchi xarakterdagi yozma ishlar ko`pincha badiiy asarlar matnini o`rganish bilan bog`liq holda o`tkaziladi. Bunday yozma ishlarning asosiy maqsadi talabalarning nutqini o`stirishga, kitob ustida mustaqil ishlashga qaratilgan bo`ladi.

Bunday yozma ishlar asosiy yozma ishlar uchun zarur materiallar tanlash, matndan muhim o’aktlar, misollar keltirish, fikrni reja asosida sistemali yoritish, tezis, konspekt tuzish kabi malakalarni egallashga yordam beradi.