Оғиз бўшлиғи аъзолари ва юз-жағ соҳалари тўқималарини

Сўлак таркиби ва унинг мохияти.
Катта ва майда сўлак безларининг 
секретлари қўшилиб, умумий сўлакни ҳосил қилади. Унинг таркиби 99,5% 
сув, анорганик моддалар, яъни тузлар ва органик моддалар (бир канча фер-
ментлар - птиалин, мальтаза, липаза, пептидаза ва протеиназалардан) 
иборат. Бундан ташкари, унда муцинлар, ҳужайра элементларидан эпителий 
ва лейкоцитлар учрайди. Сўлакнинг таркибида шунингдек турли хил бакте-
риялар учрайди. Сўлак озик моддани намлайди, юмшатади, ярим суюқ ҳо-
латга келтириб, чайнаш ва ютишни енгиллаштиради. Сўлак таркибидаги 
ферментларнинг таъсири унинг мухим фаолиятларидан биридир. Карбон 
сувлари оғиз бўшлиғидан бошлаб парчаланади. Сўлак ёрдамида организм 
бир канча органик ва анорганик чикиндилардан (сийдик кислотаси, креатин, 
йод ва бошқалар) тозаланади. Сўлак безларининг химоя фаолияти, бактери-
цид ҳусусиятга эга бўлган лизоцим моддасини ажратиши билан боғлиқ. 
266 

---

Сўлак таркибида инсулин, паротин, эпителийнинг ўсиш омили ва 
бошқа шунга ўхшаш гормон ва биологик фаол моддалар (инкретлар)нинг 
бўлиши, сўлак безлари эндокрин функцияни бажаришидан далолат беради. 
Сўлак безларининг ривожланиш
билан боғлик нуқсонлари 
Сўлак безлари аплазияси
- 
тўлик ва қисман бўлиши мумкин. Кам 
учрайди, одатда, катта сўлак без аплазияга учрайди. Оғиз қуриши, кўп ти-
шларнинг емирилиши, текширишга сабаб бўлиб, тасодифан сўлак бези 
аплазияси аниқланади. 
Сўлак бези дистопияси
(гетеротопияси) - эмбрионал ривожланиш 
даврида сўлак бези атрофида капсула кеч ҳосил бўлади. Безни айрим бўла-
клари капсуладан ташкарида колиб кетади. Шу сабабдан, тананинг турли 
(буйин, кекирдак, тил ва бошқа) соҳаларидан олинган «ўсма» тўқималари 
текширилиб, сўлак бези аниқланади. 
Сўлак чиқарув найи жойининг сурилиб кетиши
- 
текширув мақсадида 
сўлак чиқиш тешигини аниқлаш кийин бўлиб колади. Тешик одатдагидан 
бошқа жойда топилади. 
Сўлак чиқарув найининг ривожланиш нуқсони
- 
одатда, чиқарув найи 
кенгайган бўлади ва сиалодохит, сиалодохит ривожланишига сабабчи бўла-
ди.