Ofdm tizimida malumotlarni uzatish tezligini oshirish modelini ishlab chiqish

Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati
quyidagilardan iborat: 
-
Arifmetik hisob-kitoblarni parallelizatsiya qilish orqali OFDM tizimlarida 
axborot uzatish tezligini oshirishga imkon beruvchi QST kodidagi butun sonli 
DVQO‘ Dobeshi-4 ning matematik modelidan foydalaniladi.
-
Modulli kodlarda DVQO‘ Dobeshi-4 ning tuzilmaviy modeli, bu modul 
kodining kichik qoldiqlaridan foydalanish orqali OFDM tizimlarida axborot 
uzatish tezligini kamroq vaqt bilan oshirish imkonini beradi. 
Tadqiqotlar natijalarining aprobatsiyasi (sinab koʼrilishi).
Dissertatsiya 
ishining asosiy natijalari quyidagi ilmiy anjumanlarda muhokama qilindi:
Xalqaro 
ilmiy-amaliy konferensiya «Физико-математические и технические науки как 
постиндустриальный фундамент эволюции информационного общества», 25 
маrt 2018 y, Samara.Sh. 
Tadqiqot natijalarining eʼlon qilinganligi. 
Tadqiqotlar natijalari 2 ta ilmiy 
ishlarda, shu jumladan 1 ta jurnallardagi maqolalarda eʼlon qilingan. 
Dissertatsiyaning tuzilishi va hajmi: 
Dissertatsiya ishi kirish, uchta boblar, 
xulosa, 32 ta nomlardagi adabiyotlar roʼyxati, uchta ilovalardan tashkil topgan va 
107 ta asosiy matn sahifalari, 13 ta rasmlar va 21 ta jadvallarga ega. 
 

---

11 
1-BOB
. 
OFDM TIZIMIDA SIMSIZ AXBOROT UZATISH TEZLIGINI 
OSHIRISH VA TAHLIL QILISH. ILMIY TADQIQOTNING MAQSADI VA 
UNING TARKIBI 
 
1.1.
 
Ortogonal chastotali multiplekslash texnologiya tizimini qurishning 
asosiy tamoyillarini tahlil qilish 
Hozirgi vaqtda simsiz aloqa tizimidan foydalanadigan foydalanuvchilar 
sonining o‘sishi tendentsiyasi kuzatilmoqda. Simsiz ulanishlarda tez o‘sish 
kuzatilmoqda IT-texnologiyalar va tijorat bilan bog‘liq sohalarda aniq ko‘rinish 
bermoqda. 
Shubhasiz, 
simsiz 
aloqa 
texnologiyalaridan 
foydalanish 
foydalanuvchilarga simsiz ma’lumotlarga ega bo‘lmagan hamkasblariga qaraganda 
vazifalarni yanada samarali bajarishga imkon beradi. Simsiz ma’lumotlar uzatish 
tizimlariga bunday qiziqish birinchi navbatda bunday tizimlarning afzalliklariga 
bog‘liq. Birinchidan, simli aloqa tizimlariga nisbatan kamroq xarajat qilib 
joylashtirish 
oson. 
Ikkinchidan, 
tarmoq 
arxitekturasining 
juda 
yuqori 
moslashuvchanligi. Simsiz aloqa tizimlari tarmoq topologiyasida dinamik 
o‘zgarishlarni amalga oshirishi mumkin. Bu xususiyat mobil foydalanuvchilarni 
minimal vaqt kechikishlarida ulash imkonini beradi, ular harakatlanayotganda 
barqaror aloqani ta’minlaydi. Uchinchidan, simsiz aloqa tizimlari yuqori dizayn va 
qurilish tezligi bilan ajralib turadi. 
1.1-jadval
Mobil Internet orqali foydalanuvchilar sonining ko‘payish prognozi 
Foydalanuvchilar 
2013 2014 
2015 
2016 
2017 
2018 
2019 
2020 
Mobil internetdan 
foydalanuvchilar soni 
(mlrd.odamlar) 
2,6 
2,9 
3,2 
3,5 
3,9 
4,3 
4,5 
4,9 
Uy Internetidan 
foydalanuvchilari 
soni (mlrd.odamlar) 
1,3 
1,31 
1,32 
1,34 
1,4 
1,5 
1,56 
1,62 
Mobil internetdan 
foydalanuvchi 
aholining ulushi % 
36 
40 
44 
48 
52 
55 
58 
60 

---

12 
1.1-jadvalining tahlili shuni ko‘rsatadiki, hozirda mobil internetdan foydalanadigan 
abonentlar soni ko‘paymoqda. Shunday qilib, so‘nggi 5 yil ichida bunday 
foydalanuvchilar soni 1,65 marta oshdi. Shu bilan birga, mobil internetdan 
foydalanadigan aholining ulushini oshirish tendentsiyasi ham aniq ko‘rinadi. 
Shunday qilib, 2013 yildan 2017 yilgacha 1,53 marta oshdi. Shunday qilib, biz bir 
xil tendentsiya yanada kuzatiladi, deb xulosa qilishimiz mumkin. Shunday qilib, 
2020-yilda mobil internetdan foydalanuvchilar soni 4,9 mlrd. Shunday qilib, 2020-
yilda prognozlarga ko‘ra, mobil internetdan foydalanuvchilar soni 4,9 milliard 
kishiga oshadi, bu butun dunyo aholisining 60% tashkil etadi. Tadqiqotlar shuni 
ko‘rsatdiki, simsiz aloqa tizimlarini rivojlantirishning hozirgi bosqichida Wi-Fi 
simsiz tarmoqlarining texnologiyasi eng keng tarqalganidir. Shuni ta’kidlash 
kerakki, ushbu Wi-Fi texnologiyasini o‘rnatish va mobil foydalanishda yetarli 
qulayliklarga 
ega. 
Simsiz 
ma’lumotlar 
uzatish 
tizimi 
tomonidan 
foydalanuvchilarning ortib borayotgan sonini yaxshilash uchun operator sinfining 
Wi-Fi infratuzilmasi doimiy ravishda yaxshilanadi. 1.2-jadvalda 2010-2017 yil 
davomida kirish nuqtalari sonining ko‘payishi natijalari keltirilgan. 
1.2-jadval
WiFi kirish nuqtalari sonini oshirish statistikasi 
Foydalanuvchilar 
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 
2017 
Wi-Fi ulanish 
joylari
326 
517 
1118 2427 3894 5716 8167 12393 
O‘tgan yilga 
nisbatan foiz o‘sish 
- 
156 
216 
217 
160 
147 
143 
152 
1.2-jadvalining tahlili shuni ko‘rsatadiki, yangi Wi-Fi ulanish nuqtalarining 
kirish tezligida biroz pasayish kuzatilgan bo‘lsa-da, ikkinchisining o‘sish 
tendentsiyasi aniq ko‘rinadi. Shunday qilib, operator sinfining Global Wi-Fi 
infratuzilmasi bozorining doimiy o‘sishi kuzatilmoqda.
1.3-jadvalda 2015 va 2018-yilda umumiy ma’lumot-trafikda turli xil 
transport vositalarining nisbati taqdim etildi. 
 

---

13 
1.3-jadval
Mobil ma’lumotlarni uzatish strukturasi 
Trafik 
ulushi% 
Mobil fayl 
almashish 
xizmati 
Mobil 
M2M 
Mobil ovoz 
Mobil 
internet 
Mobil video 
2015 
5,4 
5,1 
15,1 
22,3 
52,1 
2018 
2,9 
5,7 
10,6 
11,7 
69,1 
1.1-1.3-jadvallarida berilgan ma’lumotlarni tahlil qilish simsiz aloqa 
tizimlarini qo‘llash sohalarini kengaytirish tendentsiyasini ko‘rsatadi. Tadqiqotlar 
shuni ko‘rsatdiki, Wi-fi texnologiyasining 802.11 standartlarining ko‘pchiligi 
OFDM ortogonal chastotali multiplekslash usuliga asoslangan. Shuning uchun 
Ilmiy ishda OFDM ortogonal chastotali bo‘linish bilan multiplekslash 
texnologiyasini amalga oshiradigan simsiz ma’lumotlar uzatish tizimlari tadqiqot 
ob’ekti sifatida tanlangan. Ortogonal chastotali multiplekslashni va uning 
modifikatsiyasini ishlatadigan texnologiya ketma-ket yuqori tezlikda ma’lumotlar 
oqimidan bir nechta parallel quyi oqimlarga o‘tishga asoslangan. Shu bilan birga, 
har bir quyi oqimdagi ma’lumotlar uzatish tezligining pasayishi kuzatiladi, bu 
signallarning chekka buzilishlarini kamaytiradi. Bunday holda, har bir oqim uning 
ortogonal tashuvchisi chastotasida o‘tkazilishi kerak. 
Ushbu yondashuv OFDM tizimlarining quyidagi afzalliklari bilan ajralib 
turishiga yordam beradi: 

OFDM axborot uzatishning yuqori tezligi va shovqinga chidamliligini 
ta’minlaydi; 

OFDM yuqori spektral samaradorlik bilan ajralib turadi; 

OFDM ko‘p yo‘nalishli signallarni tarqatish sharoitida samarali ishlash 
uchun mo‘ljallangan; 

OFDM tor tarmoqli aralashuvga yuqori qarshilik bilan ajralib turadi; 

OFDM bir chastotali tarmoqlarda (tele va radioeshittirish tizimlari) keng 
qo‘llaniladi. 
OFDM signallarining qayd etilgan afzalliklari ushbu texnologiyani raqamli 
televideniye tizimlari, WiMAX, MobileWiMAX, MBWA uyali aloqa tizimlari, 

---

14 
shuningdek, 
elektr 
energiyasini 
nazorat 
qilish 
va 
hisobga 
olishning 
avtomatlashtirilgan tizimlarida, “aqlli uy” tipidagi tizimlarda qo‘llash imkonini 
berdi. OFDM texnologiyasi texnologiyani ishlatadigan tizimning tamoyillarini 
ko‘rib chiqish va OFDM multiplekslash bilan ortogonal chastota ajratish hamda 
IEEE 802.11 a, e, g, n, 802.16 d, e; 802.20 simsiz aloqa standartlarini yaratdi. 
Mukammal OFDM modemining tuzilishi ko‘rib chiqildi, uzatuvchi va qabul 
qilgichdan iborat.1.1-rasmda OFDM uzatuvchining tuzilishini ko‘rsatadi. Ketma-
ket ma’lumotlar kiritish S(n) demultipleksor yordamida ko‘plab parallel oqimlarga 
bo‘linadi (oqimlar ostida). Har bir bunday oqim keyinchalik tegishli ortogonal 
tashuvchi yordamida uzatiladi. Bunday o‘zgarishlar natijasida dastlabki yuqori 
tezlikda ketma-ket ma’lumotlar oqimi past tezlikli oqimlarning ko‘pligi sifatida 
namoyon bo‘ladi. Shubhasiz, bunday demultiplekslash natijasida, kirish ketma-ket 
oqimiga nisbatan parallel oqimlarning har birida ramzning davomiyligi oshadi. Bu 
esa, belgili interferentsiyaga qarshi himoya samaradorligini oshirishga imkon 
beradi, chunki barcha kirish yuqori tezlikli oqim signallari buzilishlarga ta’sir 
qiladi,lekin bitning faqat bir qismi parallel oqimdan. 
constellation
xaritalash 
Re
X
0 
X
1
s(t)
X
N-
2
X
N-
1
Im 
1.1-rasm. OFDM modem uzatgichning tuzilishi. 
FFT
4 
DAC 
DAC 
90
0 

---

15 
1.1-rasmda S(n) bitlarining ketma-ket kirish oqimi demultiplekslash usuli 
yordamida N parallel oqimlarga aylantirilishini ko‘rsatadi. Olingan past tezlikli 
oqimlar, masalan, QPSK kvadratli faza modulyatsiyasi bilan modulatorning 
kirishiga kiradi. Natijada, bit oqimi uchun modulning kirishiga kirgan ikkita sub-
oqimga bo‘linadi. Shunday qilib, kvadratli o‘zgarishlar modulyatsiyasidan 
foydalanish har bir pastki oqimdagi kirish oqimi bilan solishtirganda soat 
tezligining pasayishiga olib keladi. Xuddi shunday holat ham kvadratli amplitudali 
QAM modulyatsiyasidan foydalanganda sodir bo‘ladi. Shunday qilib, 16-
pozitsiyali QAM-16 uchun kirish oqimini 4-bitli ikkilik bloklarga ajratish kerak. 
Natijada, 
modulyatsiyaviy 
belgilar 
o‘zgarishlar 
va 
amplituda 
kabi 
modulyatsiyalangan tebranishlar va ko‘rsatkichlarini o‘rnatadi. Agar OFDM tizimi 
QAM-64 kvadratura amplitudali modulyatsiyasidan foydalansa, u holda oqim 
uchun kirish olti sub-oqimga bo‘linadi. Kvadratura amplitudali modulyatsiyani 
qo‘llash natijasida QAM-64 modulyatsiyaviy belgilar 6 ta razyaddan iborat 
bo‘ladi. 1.2-rasmda modulyatsiya signallarining shakllanishini ko‘rsatadi. 
a) 
Bitlar o’tishi 
b) 
QAM-16 
1.2-rasm. Modulyatsiya belgilarini shakllantirish uchun sxematik dastur: 
a) QPSK kvadratura fazasi modulyatsiyasi; 
b) Kvadratli amplitudali modulyatsiya QAM-16. 
DEMUX 
I
0 
I
1 
Simvollar 
o’tishi 
Modulyatsiya 
simvollarini 
shaklalantirish 
DEMUX 
I
0 
I
1 
I
0 
I
1 
Simvollar 
o’tishi 
Modulyatsiya 
simvollarini 
shaklalantirish 

---

16 
Shunday 
qilib, 
kvadratura 
fazasi 
yoki 
kvadraturali 
amplitudali 
modulyatsiyani amalga oshiruvchi modulatordan foydalanish, kirish ketma-ket 
ma’lumotlar oqimini N suboqimlarida demultipleksatsiyaga olib keladi. Bundan 
tashqari, QPSK ni modulyatsiya qilish uchun pastki oqimlarning soni N = 2, 
QAM-16 uchun – pastki oqimlarning soni N = 4 va QAM-64 ishlatilganda pastki 
oqimlarning soni N = 6 bo‘ladi. Bitlardan tashkil topgan dastlabki kirish tartibi x
0
, 
x
1
, x
2
, x
3
, x
4
,... N ikkilik bitlarni o‘z ichiga olgan so‘zlar ketma-ketligiga aylanadi. 
Kvadrat davr manipulyatsiyasi qo‘llanilganda, x
0
, x
1 
bitlarining dastlabki birinchi 
juftligi, b
0,0
va b
1,0
ning ikkita bitidan iborat bo‘lgan so‘z bilan ko‘rsatiladi. Bunday 
holda, x
0
, x
1 
ketma-ket kirish kodi, b
0,0
va b
1,0
parallel kodiga aylanadi. Keyingi 
ikkita ketma-ket kirish oqimi bitlari x
2
, x
3
b
0,1 
va b
1,1
va boshqalar bitlaridan tashkil 
topgan parallel kod bilan almashtiriladi . QAM-16 modulyatsiyasini qo‘llaganida, 
demultiplekslash ketma-ket kirish oqimining keyingi o‘zgarishini parallel kodda 
amalga oshiradi, bu 4 ta razrayddan iborat. Shunday qilib, x
0
kirish bitli parallel 
kodda b
0,0
bitiga aylanadi. Shunga ko‘ra, boshqa o‘zgarishlar ham mavjud: bit x
1
-
b
1
,
0
parallel kodda, b
2,0
kodida x
2
kirish bit, kirish bit x
3
- bit b
3,0
parallel kod. 
Xuddi shunday, QAM-64 modulyatsiyasini amalga oshirishda demultipleksiya 
amalga oshiriladi. Bunday holda, joriy 6 bit kirish ketma-ketligi quyidagi qoidaga 
muvofiq 6 bitdan tashkil topgan parallel kod bilan almashtiriladi 
Demultiplekslashdan so‘ng parallel kodning bitlarini almashtirish amalga 
oshiriladi. Ushbu jarayon blok hisoblanadi va 126 bit pastki oqim bo‘lgan ma’lum 
bir ma’lumot maydoni ichida amalga oshiriladigan jarayon. Belgilarni almashtirish 
tartibi quyidagilardan iborat: 
126 bitdan tashkil topgan va ko‘rinadigan har bir pastki oqimdagi joriy birlik 
B(j)=(b
j,0
,b
j,1
b
j,2
,…,b
j,125
) blok bilan almashtiriladi A(j)=I
k
(B(j))=(a
j,0
,a
j,1
,a
j,2
, 
…,a
j,125
), bu erda k = 0,1.
Bu qayta ishlash vazifasida ishlatadi. Shunday qilib, blok I
0
uchun qayta 
joylashtirish amalga oshirilmaydi. 
a
j,m
=b
j,(m+63)mod126
(1.1)

---

17 
Belgilarni almashtirish natijasi modulyatorga (QPSK yoki QAM) beriladi, 
bu modulyatsiya belgilarining shakllanishini amalga oshiradi. Parallel oqim 
bloklarining har biri yulduz turkumiga mos keladi. Bunday holda, bunday yulduzli 
modulyatsiya turi bilan belgilanadi. Agar QPSK ning kvadratura fazasini 
manipulyatsiya qilishni ko‘rib chiqsak, kirish signali 00, 01, 10, 11 belgilar ketma-
ketligi sifatida taqdim etiladi, bu modulyatsiyalangan yuk ko‘taruvchi tebranish 
fazasini belgilaydi. Xuddi shunday, kvadratura amplitudali QAM modulyatsiyasi 
qo‘llanilganda ham sodir bo‘ladi. Shunday qilib, 16-pozitsiyaviy QAM-16 uchun 
kirish oqimi amplitudasini belgilaydigan 4-bitli ikkilik bloklarga, shuningdek, 
tashuvchining tebranish fazasini ajratish kerak. Agar OFDM tizimi kvadrat 
amplitudali QAM-64 modulyatsiyasidan foydalansa, kirish oqimi oltita pastki 
oqimga bo‘linadi. Olingan moddiy va xayoliy qismlar OFDM signalining sinfaza 
va kvadraturali komponentlariga mos keladi. QAM-dan foydalanish, ishlab 
chiqarilgan signalni quyidagi shaklda ifodalashga olib keladi 
(1.2) 
bu yerda U
c
-amplitudali signal; w
c
=2
0 
-
tebranish chastotasi; S
Re
(t),S
Im
(t)- 
kvadratura kanallarida modulyatsiya signallari. Shunday qilib, modulyatsiyalangan 
signal kosinusoidal va sinusoidal ortogonal tashuvchilarning yig‘indisi sifatida 
ifodalanishi mumkin. Ushbu tashuvchilarning amplitudalari alohida qiymatlarni 
qabul qilishlari aniq. 
Olingan modulyatsiyalangan oqimlar ketma-ketlik quydagi formulada 
keltirilgan: 
Tezkari Tezkor Furyening qayta o‘zgarish(TTFQO’) amalga oshiradigan blokga 
xizmat ko‘rsatiladi. Natijada, N oshiruvchilaridan tashkil topgan OFDM signali. 
Bunday holda, OFDM signali quyidagi formulada ifodalanishi mumkin 

---

18 
bu yerda X
i 
- keng qamrovli ishlab chiqarilgan signal; N - OFDM oshiruvchilar 
soni; f
c
– tashuvchi chastota; T - signalning davomiyligi. 
Bir qator OFDM signalini kompleks signal taqdimotiga teng deb ta’riflash 
taklif etiladi. 
(1.3) tenglamadan foydalanish real va xayoliy qismlar OFDM signalining 
sinfaza va kvadratura komponentlariga mos kelishini ko‘rsatadi.
TTFQO’ning 
bajarilishi natijasida X
0
,X
1
,...,X
N-1
spektral hisob-kitoblar S
0
,S
1
,...,S
N-1 
signalining 
vaqtinchalik hisob-kitoblariga aylantiriladi, ular odatda murakkab sonlar 
hisoblanadi.
Keyin haqiqiy (Re{s
i
}) va xayoliy (im{s
i
}) i = 0,1,2, bu yerda s
i
vaqtinchalik hisob-kitoblarining tarkibiy qismlari .... N-1 xizmat tegishli raqamli-
analog qayta o‘zgarishlar .
1.1-rasmdan analog signallarni olish uchun raqamli-
analog qayta ishlashlardan foydalanish aniq ko‘rinadi.
Oxirgi analog signallarning 
chiqarilishidan modulyatsiya qilinadi, bu yerda tashuvchi sifatida f
c
chastotasi 
bilan Garmonik tebranish tanlanadi.
Shundan so‘ng, promo-signallar sarhisob 
qilinadi va aloqa liniyasiga uzatiladigan s(t) signalini hosil qiladi.
OFDM 
modemining bir qismi bo‘lgan qabul qiluvchining tuzilishi va algoritmini ko‘rib 
chiqamiz.
1.3-rasmda OFDM qabul qiluvchining tuzilishi ko‘rsatilgan.
Qabul 
qiluvchining kirishiga s (t) analog signali kirsin.
Keyin qabul qilingan signal 
kvadratura demodulator yordamida demodulatsiyaga uchraydi.
Ma’lumki, bunday 
demodulyatsiya 2f
c
chastotasida joylashgan signal garmonikasini ishlab chiqaradi. 

---

19 
Simbollarni aniqlash 
re 
Y
0 
Y
1 
r(t) 
Y
N-2
s[n] 
Y
N-3
Im 
1.3-rasm. OFDM qabul qiluvchining tuzilishi. 
Ushbu garmonikaning ta’sirini bartaraf etish uchun past chastotali filtrlar 
qo‘llaniladi.
Garmonikani bostirgandan so‘ng, demodulyatsiya qilingan signallar 
analog-raqamli qayta ishlashlarning kirishiga kiradi.
Ushbu qayta o‘zgarishlarda 
analog past chastotali signal namuna olinadi va darajaga qarab kvantlanadi.
Analog-raqamli chastotali chiqishlaridan Furyening to‘g‘ridan-to‘g‘ri tezkor qayta 
o‘zgarishini amalga oshiradigan blokga yetkazib beriladigan vaqtinchalik hisob-
kitoblar ketma-ketligi chiqariladi. 
Ushbu ortogonal qayta o‘zgarishlarni amalga oshirish natijasida Re{s
ji
} ning 
haqiqiy qismi va Im{s
i
} ning xayoliy qismi vaqt mintaqasidan chastota hududiga 
aylanadi 
Bu yerda j = 0, 1, 2, …, N-1. 
Natijada, TFQO’ blokining chiqarilishidan Furye-S
0
, S
1
, ..., S
N-1
vaqtinchalik 
hisob-kitoblarning tasvirlari olinadi, bu N parallel raqamli oqimlarni hosil qiladi.
Har biri tegishli belgilar detektori yordamida s(n) ketma-ket oqimiga aylanadi.
90
0 
ADC 
ADC 
FFT 

---

20 
OFDM signalida belgili interferentsiyaga qarshi kurashish uchun siklik prefiks 
(SP) deb ataladigan himoya oralig‘i qo‘llaniladi.
Shunday qilib, OFDM 
signallarida ko‘plab tashuvchilarni qo‘llash parallel kanallarda signallarning 
davomiyligini N marta oshirish imkonini beradi.
Natijada OFDM tizimlarida 
belgili interferentsiyaga qarshi himoya darajasi ko‘tariladi.Tsiklik prefiksdan 
foydalanish belgili buzilish oldini oladi.
OFDM tarqalishining o‘ziga xos 
xususiyatlariga qarab, muayyan hududda Tsiklik prefiksning davomiyligi 
tanlanadi.
Qoida tariqasida, SP nisbiy davomiyligi 1/32 dan 1/4 ish vaqti OFDM 
signal muddati.
Shubhasiz, 1/4 qiymatiga SP qiymatining oshishi kanallarni 
ortogonal chastotali ajratish bilan multiplekslash usuli yordamida tizimlar uchun 
uzatish tezligini pasayishiga olib keladi.
Shuning uchun, himoya intervalining 
o‘lchangan nisbiy davomiyligi OFDM signalining axborot hajmini yanada samarali 
o‘zgartirish imkonini beradi. OFDM tizimlarida uzatilayotgan axborotning kerakli 
sifatini ta’minlash uchun ortiqcha kodlash, xususan butun sonli kodlari 
qo‘llaniladi.
Bir nechta kodlashni amalga oshirayotganda, manba ma’lumotlarining 
oqimi bloklarga bo‘linmaydi va kodlash jarayoni dastlab (kadrlar bo‘yicha) amalga 
oshiriladi.
“Axborot belgilar kadri” tarkibida bir nechta axborot bitlari bo‘lishi 
mumkin.
Har bir axborot kadriga kodlashda butun sonli kodlarida muayyan qoida 
bo‘yicha ortiqcha belgilar qo‘shiladi.
Shu bilan birga, test belgilarining qiymati 
nafaqat joriy axborot kadriga, balki avvalgi kadrlarga ham bog‘liq. Butun sonli 
ko‘rsatkichlaridan biri “kod cheklovining uzunligi”dir, bu ortiqcha kodlash 
jarayonida ishlatilgan axborot belgilarining soni bilan belgilanadi.
Kod so‘zining 
keyingi kadrini olish uchun kodlovchi kirishiga quyidagi ma’lumot belgisi kiradi.
Natijada, butun sonli kodlash jarayoni bir-biri bilan bog‘liq ketma-ket ortiqcha 
kadrlarni olish imkonini beradi.
Butun sonli kodni qurish uchun tanlangan qoidaga 
qarab, aniqlanadigan turli kodlash tezligini olish mumkin 
(1.6) 
bu yerda – k koder kirishiga berilgan axborot belgilar soni; n- ortiqcha kod 
so‘zining uzunligi. 

---

21 
Shubhasiz, ichki kod tezligini o‘zgartirib, axborot uzatish tezligiga ta’sir 
qilishi mumkin. 1.4-rasmda kodlash tezligi R = 1/2 bo‘lgan kodlash moslamasining 
sxemasini ko‘rsatadi. 
kirish 
Chiqish Y 
1.4 - rasm.
Yorug’lik kod R = 1 / 2 tezlik bilan kodlovchi. 
Kodlovchi qurilma uchun asos bo‘lib, teskari aloqa bilan ikkita kesish 
registri mavjud.
Ushbu kesish registrlarining tuzilishi polinom tomonidan berilgan 
emas.
Taqdim etilgan kodlash qurilmasida aloqa kanaliga faqat X va Y ortiqcha 
belgilar kiradi, ularning qiymatlari modul bo‘yicha ikkita signalni qo‘shib olinadi, 
bu esa o‘zgaruvchan registrlarning turli xil fikr-mulohazalaridan olinadi.
Kirish 
oqimi belgilar ketma-ket kesish ro‘yxatdan o‘tish yozuvlari uchun taqdim etiladi.
D-triggerlarning holatiga qarab, summatorlarning chiqishidan modul bo‘yicha 
ikkita tekshirish belgisi X va Y chiqariladi, ular bir-birining ortidan aloqa kanaliga 
ketma-ket keladi.
Shubhasiz, kodlovchi chiqish belgilarining tezligi ortiqcha 
ketma-ketliksiz ikki barobar tezdir.
Bu kodlash tezligi R = 1/2 ga teng bo‘lishini 
ko‘rsatadi.
Biroq, bu kod ikki marta axborot uzatish tezligini kamaytiradi. OFDM 
tizimlarida ushbu kamchilikni bartaraf etish maqsadida, kodlash tezligi yuqori 
bo‘lgan butun sonli kodlaridan foydalanish tavsiya etiladi.
1.4-jadval turli kodlash 
tezligi bilan bir nechta kodlashni amalga oshirishning misolini ko‘rsatadi. 
D 
D
D
D
D
D
+ 
+ 

---

22 
1.4-jadval
Turli xil tezlik bilan butun sonli kodining tuzilishi 
R 
X chiqish 
Y chiqish 
Kod so‘zi 
1 /2 
1
1
X
1
Y
1
2 /3 
10
11
X
1
Y
1
Y
2
3 /4 
101
110
X
1
Y
1
Y
2
X
3 
5 /6 
10101
11010
X
1
Y
1 
Y
2
X
3 
Y
4
X
5 
7 /8 
1000101
1111010
X
1
Y
1
Y
2 
X
3
Y
4
X
5
Y
6
Y
7 
1.4-jadvalining tahlili shuni ko‘rsatadiki, kirish belgilar sonining kod so‘zini 
tashkil etuvchi belgilar soniga nisbati o‘zgarishi OFDM tizimidagi ma’lumotlarni 
uzatish tezligiga ta’sir qilishi mumkin.
Shu bilan birga, ichki kodning kodlash 
tezligi aloqa kanalidagi shovqin holatini, shuningdek, ma’lumotlar uzatish tezligiga 
qo‘yiladigan talablarni hisobga olgan holda tanlanishi mumkin.
Biroq, kodlash 
tezligining oshishi kodning ortiqcha miqdorini kamaytirishga olib keladi.
Bu esa 
kodning tuzatuv qobiliyatini pasayishiga olib keladi, bu esa buzilgan OFDM 
signalini qayta uzatish zarurligiga olib kelishi mumkin.
OFDM texnologiyasidan 
foydalangan holda simsiz ma’lumotlarni uzatish tizimining ishlash tamoyillarini 
tahlil qilish shuni ko‘rsatdiki, bunday tizimning samaradorligi tizim tarkibiga 
kiradigan ko‘plab omillar va elementlardan ta’sir ko‘rsatmoqda.
OFDM tizimiga 
qo‘yiladigan talablarni o‘zgartirish orqali tizimning chiqish parametrlarini 
ta’minlash mumkin.
OFDM tizimining samaradorligini oshirishga imkon beradigan 
elementlarni aniqlash uchun uning modelini yaratish kerak.