Ofdm tizimida malumotlarni uzatish tezligini oshirish modelini ishlab chiqish

1.3.OFDM tizimining tuzilishi modelini ishlab chiqish va diskret Veyvlet- 
qayta o‘zgarishlar qilish 
Dissertatsiya ishi maqsadiga erishish uchun OFDM tizimining modeli ishlab 
chiqilgan bo‘lib, u diskret Veyvlet-qayta o‘zgarishlar asosida signallarning 
ortogonal o‘zgartirib amalga oshiradi.
OFDM tizimi tuzilmasining ushbu modeli 
ishda taqdim etildi.
Agar OFDM texnologiyasidan foydalanadigan tizimda 
kompleks sonlar sohasida amalga oshirilgan ortogonal o‘zgarishlarni DVQO‘ 
ortogonal o‘zgartirishlariga almashtirish amalga oshirilsa, OFDM tizimining 
modeli o‘zgaradi.
1.7-rasmda DVQO‘ asosida amalga oshiriladigan OFDM 
tizimining ishlab chiqilgan modelini taqdim etadi.
Uzatish tomonida OFDM 
modeli quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 

Teskari diskret Veyvlet o‘zgarishini (TDVQO‘) amalga oshiruvchi 
o‘zgartirgich; 

multipleksor (MUX); 
Uzatish tomonida ketma-ket ma’lumotlar kirish oqimi N
C
ikkilik belgilarni o‘z 
ichiga olgan bloklar to‘plamiga aylanadi.
Bunday bloklar to‘plami shaklga ega 
bo‘lgan ma’lumotlar vektori bo‘ladi X=(X
0
,X
1
,...,X
Nc-1
)
T
. 

---

31 
z(n) 
X
0 
Y
0 
X
1
S(n
) 
r(n) 
Y
1 
X
Nc-1 
Y
Nc-1 
1.6-rasm.
DVQO‘ asoslangan OFDM bilan model tizimi tuzilishi. 
Olingan bloklar majmui X=(X
0
,X
1
,...,X
Nc-1
)
T
bu buzilishning eng yuqori 
darajasini taxmin qilish koeffitsientlarining to‘plamidir c
M,k
, bu yerda M- 
yo‘qotishlarning eng yuqori darajasi va batafsil koeffitsientlar d
m,k
, bu yerda 
m=1,2,...,M.
Birinchi N
M
kirish bloklari yuqori parchalanish darajasining taxminiy 
koeffitsientlarini ifodalaydi c
m,k
. Keyinchalik, ushbu kirish tartibida yuqori 
darajadagi d
m,k
batafsil koeffitsientlariga mos keladigan N
M
bloklari mavjud .
Shuni 
ta’kidlash kerakki, bunday koeffitsientlar soni tanlangan Veyvlet o‘zgartirish turi 
bilan belgilanadi.
Kirish vektorining qolgan bloklari batafsil koeffitsientlar sifatida 
taqdim etiladi d
m,k 
, bu yerda m=1,...,M-1 pastki parchalanish darajasi.
Natijada, 
olingan koeffitsientlardan foydalanib, teskari diskret Veyvlet-qayta o‘zgartirishi 
(TDVQO’) o‘zgarishi ularga ko‘ra signalni qayta tiklaydi 
Bu yerda C
M,k 
-parchalanish darajasida taxminiy koeffitsientlar M;
d
M,k 
- parchalanish masshtabi bo‘yicha batafsil koeffitsientlar m; m = 1,...,M;
M,k 
– skeyling funksiyasi; 
m,k
-veyvlet funksiyasi; M=log
2
N
c
– DVQO’
darajalarining soni; k = 0,1,...,2
j
-1- kesish oralig‘i. 
(1.10) formula yanada ixcham shaklda yozilishi mumkin: 
TDVQO’ 
MUX 
DEMUX 
DVQO‘
h(n) 
QOGSH 
+ 

---

32 
Bunday holda, s(n) signalini tiklash bir qator veyvlet funktsiyasi shaklida ko‘rinadi 
(n) va masshtablashtirish funksiyalari
(n) parchalanish koeffitsientlarining 
tegishli qiymati bilan ko‘paytiriladi.
Yuqorida ko‘rib chiqilgan alohida model 
OFDM asosidagi DVQO‘ ga o‘xshash hisoblangan s(n) signali chiziqli statsionar 
diskret kanal h(n) ning kiritilishiga kiradi. Ushbu kanalda qo‘shimcha oq Gauss 
shovqin z(n) beriladi, bu kanal orqali o‘tadigan s(n) signalini o‘zgartiradi. 
Avvalgidek, uzatish tomoni va qabul qiluvchi tomon o‘rtasida mukammal 
sinxronizatsiya ta’minlanadi deb hisoblaymiz. Belgilangan shartlar bajarilganda, 
qabul qiluvchi tomonda qo'shimcha oq Gauss shovqin ta’sir ko‘rsatadigan signal 
qabul qilinadi.
Qabul qiluvchi tomonda qabul qilingan signalga to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
alohida diskret Veyvlet-qayta o‘zgarishlar qilish qo‘llaniladi
 
Bu yerda h
k 
– DVQO‘ turi bilan belgilangan past chastotali H filtri koeffitsientlari; 
g
k 
- yuqori chastotali G filtri, DVQO‘turi bilan belgilanadi. 
Tizim tahlilida qo‘llaniladigan dekompozitsiya usulidan foydalanib, teskari 
TDFQO’ va to‘g‘ridan-to‘g‘ri DVQO‘ni amalga oshiruvchi qayta o‘zgarishini 
amalga oshiruvchi o‘zgarish diagrammasi ishlab chiqildi. DVQO‘asosida 
ortogonal qayta o‘zgarishlar qilishning maksimal tezligini ta’minlash uchun filtr 
bankiga asoslangan dastur taklif qilindi.
Bunday tizimli yechim buzilish tezligini 
va signallarning sintezini oshirishga imkon beradi.
1.8-rasm M=3 ning eng yuqori 
parchalanish darajasiga ega bo‘lgan va filtrlar banki asosida amalga oshiriladigan 
DVQO‘ qayta o‘zgarishining tuzilishini ko‘rsatadi. 
d
1 
d
2 
c
1
d
3 
S(n) 
c
2 
c
3 
1.7 –rasm. Filtr bankiga asoslangan to‘g‘ridan-to‘g‘ri tolali qayta o‘zgarishlarining 
tuzilishi. 
G 
H 
2 
2 
G 
H 
2 
2 
G 
H 
2 
2 

---

33 
To‘g‘ridan-to‘g‘ri va teskari diskret Veyvlet-qayta o‘zgarishlarini tuzilmalari 
bir xil va bir-biridan faqat raqamli filtrlar (RF) koeffitsientlari bilan farqlanadi.
TFQO‘ va DVQO‘
asosida qurilgan OFDM tizimi tuzilmalarining ishlab chiqilgan 
modellarini o‘rganish amaliyotda muammoli vaziyatni hal qilishning tavsiya 
etilgan usullarining samaradorligini baholashga imkon beradi.
Tizimli tahlilning 
ilmiy-uslubiy apparatidan foydalanishga bag‘ishlangan ishlarning tahlili shuni 
ko‘rsatadiki, murakkab tizimlarni o‘rganish va ishlab chiqishda yuzaga keladigan 
ko‘plab muammolar bir necha guruhga bo‘linadi.
Birinchi guruh murakkab 
tizimlarni tadqiq etish va rivojlantirish bo‘yicha tuzilgan muammolarga 
asoslangan.
Tuzilgan muammolarni samarali hal qilish uchun operatsiyalarni 
o‘rganishning matematik apparati usullaridan foydalanish tavsiya etiladi: 

chiziqli va chiziqsiz bo‘lmagan dasturlash usullari;

dinamik dasturlash usullari; 

ommaviy xizmat nazariyasi va o‘yin nazariyasi usullari. 
Ikkinchi guruhning asoslari tuzilmasiz muammolardir.
Odatda, bunday 
muammolarni hal qilishda evristik tadqiqot usullari keng qo‘llaniladi.
Ushbu 
matematik apparatdan foydalanish faqat bunday amaliy muammolarni hal qilish 
uchun amaliy ko‘nikmalarga ega bo‘lgan tajribali mutaxassislar mavjud bo‘lganda 
mumkin.
Shuni ta’kidlash kerakki, ushbu uslublar guruhi uchun samarali yechim 
topish uchun tartibli mantiqiy tartib yo‘q.
Bu vaziyat natijasida, ekspert aniq hal 
qilish umumiy usuli shakllantirish imkoniyatiga ega emas.
Shuning uchun, har bir 
muammoni hal qilishda uning hal qilish algoritmini ishlab chiqish kerak, uning 
amalga oshirilishi murakkab tizimlarni o‘rganish va rivojlantirish samaradorligini 
oshiradi.
Murakkab ob’ektlarning tizimli muammolarini o‘rganish usullari uchinchi 
guruh bo‘ladi.
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, bu guruh eng katta hisoblanadi.
Buning sababi shundaki, iqtisodiy, texnik, siyosiy va harbiy-strategik vazifalarning 
aksariyati kam tuzilgan muammo bilan tavsiflanadi.
Ma’lumki, tizimli tahlilning 
ilmiy-matematik apparati bunday kam tuzilgan muammolarni samarali hal etish 
imkonini beradi.
Buning sababi, CA metodologiyasi murakkab tizimlarni o‘rganish 
va rivojlantirishda eng samarali tarzda namoyon bo‘ladi.
Tahlilning evristik 

---

34 
usullari asosida olib borilgan tadqiqotlar ortogonal qayta o‘zgarishlarni amalga 
oshirish uchun alohida Veyvlet – Dobeshi-4 qayta o‘zgarishini tanlash imkonini 
berdi.
Bu tanlov tufayli Veyvletlar bu oila tez algoritmlar yordamida amalga 
oshirilishi mumkin ixcham ommaviy axborot vositalari, bir xususiyati bilan 
xarakterlanadi, deb aslida uchun keng ariza topgan DVQO‘ Dobeshi ma’lumotlar 
bilan belgilanadi.
Dobeshi-4 DVQO‘ning ishlash tezligini oshirish uchun ushbu 
o‘zgarishlarni yakuniy sohada amalga oshirish talab qilindi.
Bunday holda, alohida 
Veyvlet-qayta o‘zgarishlar qilishning asosiy operatsiyasini bajarish uchun jadvalni 
amalga oshirish mumkin, bu esa TFQO‘
ga nisbatan hisob-kitoblarning yuqori 
tezligini ta’minlaydi.
Dobeshi-4 DVQO‘bazaviy operatsiyasining tezligini yanada 
oshirish qoldiq sinflarning tizim kodlaridan foydalanish orqali amalga oshirilishi 
mumkin.
Qoldiqlar bo‘yicha Xitoy teoremasi tomonidan ishlab chiqarilgan 
izomorfizmdan foydalanib, kichik qoldiqlar bo‘yicha tegishli operatsiyalarga 
qo‘shimcha, olib tashlash va ko‘paytirishning modulli operatsiyalari kamaytirilishi 
mumkin.
Natijada, QST qoldiqli sinf tizimi kodlarida Dobeshi-4 DVQO‘ni amalga 
oshirishning yangi printsiplarini ishlab chiqish orqali OFDM tizimlarida axborot 
uzatish tezligini to‘g‘ridan-to‘g‘ri va teskari ortogonal signal qayta 
o‘zgarishlarining asosiy operatsiyalari vaqtini qisqartirish yo‘li bilan oshirish 
mumkin.
Dobeshi-4, shu jumladan, diskret Veyvlet- DVQO‘qayta o‘zgarishlar 
ko‘p o‘lchamli signallarni tahlil qilish uchun keng qo‘llaniladi, video va audio 
fayllarni siqish tizimlarida ham qo‘llaniladi.
Ko‘p o‘lchovli tahlilni amalga oshirish 
tezligini oshirish uchun ishlarda alohida Veyvlet – qayta o‘zgarishlar 
koeffitsientlarini kattalashtirish koeffitsientlariga ko‘paytirish va ularni butun 
sonlar shaklida taqdim etish taklif qilindi.
Keyin bu raqamlar modul kodi bilan 
kodlangan.
QST kodlaridan foydalanish natijasida ko‘p o‘lchovli tahlilning ishlash 
tezligi oshirildi. Ilmiy ishlarda OFDM tizimlarida diskret Veyvlet-qayta 
o‘zgarishlarni qo‘llashning yangi ko‘lami keltirilgan.
Ushbu Ilmiy ishlarda OFDM 
texnologiyasidan foydalangan holda ma’lumotlar uzatish tizimlarining shovqinga 
chidamliligini oshirish masalalari ko‘rib chiqildi.
Olingan natijalar shuni 
ko‘rsatadiki, DVQO‘ dan foydalanish TFQO‘ ga asoslangan ortogonal signal qayta 

---

35 
o‘zgarishlaridan foydalangan holda OFDM tizimlarining shovqinga chidamliligini 
oshirishga imkon beradi.
Ma’lumotlar uzatish tezligini oshirish uchun OFDM 
tizimlarida yakuniy maydonlar va modullar kodlarda amalga oshirilgan butun sonli 
Dobeshi-4
DVQO‘larni qo‘llash yangi sohadir.
OFDM tizimlarida axborot uzatish 
tezligini oshirish sohasida sifatli sakrashga alohida Veyvlet-diskret qayta 
o‘zgarishlari va butunsonli algebraik tuzilmalar xususiyatlarining integratsiyasi 
orqali erishiladi.
OFDM simsiz tizimlarida axborot uzatish tezligini oshirish bilan 
bog‘liq aniqlangan muammoli vaziyatni tahlil qilamiz.
Shubhasiz, ushbu muammo 
murakkab OFDM tizimlarini takomillashtirish va rivojlantirish muammolariga 
taalluqlidir.
Ushbu topilma amaliyotda aniqlangan muammoning OFDM 
texnologiyasidan foydalanadigan simsiz tizimlarda axborot uzatish tezligini 
oshirish bilan bog‘liq bo‘lgan yechimga ega ekanligi bilan bog‘liq.
Tahlilning 
evristik usullari asosida olib borilgan tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, taqdim etilgan 
yechim alohida Veyvlet xususiyatlarining integratsiyasi bilan bog‘liq yangi 
g‘oyalarni qo‘llashga asoslangan-signallarni o‘zgartirish va butunsonli algebraik 
tuzilmalar, ulardan foydalanish amaliyotda aniqlangan muammoni hal qilishga 
imkon beradi.
Ishlarni tahlil qilish shuni ko‘rsatdiki, bunday muammo tizimli 
muammolarga bog‘liq bo‘lishi mumkin.
Tuzilgan muammolarni hal qilish esa 
tizimli tahlilning ilmiy-uslubiy apparatini o‘rganish ob’ekti hisoblanadi.
Natijada, 
amaliyotda aniqlangan muammoni bartaraf etish uchun OFDM simsiz tizimlariga 
axborot uzatish tezligini oshirishning muqobil usullarini qiyosiy tahlil qilish zarur.