Odilqoriyev X. T

Mantiqiy metod – davlat va huquq hodisalarining mohiyatini, asosiy mazmunini nazariy shaklda, mavhumlashtirilgan tarzda, mantiq qonunlari aso-

sida o‘rganish usulidir. U oqilona, asoslantirilgan (isbotlangan) va izchil xulosa chiqarishni nazarda tutadi.

Mantiq (logika) eng umumiy tarzda ta’riflaganda, to‘g‘ri, haqqoniy ilmiy fikr yuritish, fikr yuritishdagi ichki uyg‘unlik va o‘zaro mutanosiblikdir. Man- tiq fikrning tuzilishini, turli fikrlar o‘rtasidagi mantiqiy bog‘lanishlarni, haqiqat bilimga erishishning shart-sharoitlari va qonun-qoidalarini o‘rganadi. Dialek- tik mantiq tafakkurning umumiy qonuniyatlarini tahlil etadi. U inson tafak- kurining «charxlanishi»ga ko‘maklashadi, uning izchil, ziddiyatlardan xoli va asos-e’tiborli bo‘lishini ta’minlaydi². Demak, asosiy mantiqiy talablar – fikrni aniq, izchil, ziddiyatsiz, asosli, isbotli ifodalashdan iborat.

Mantiqiy metod davlat va huquq voqeliklari haqida to‘g‘ri (haqqoniy) bilimlar hosil qilish, ularni yoqlab chiqish va asoslashda mantiq qonun- qoidalaridan foydalana bilishni o‘rgatadi. Shuningdek, mazkur metod turli fikrlarni mantiqiy tahlil qila olish, o‘z fikrini ixcham, lo‘nda va eng muhimi, ishonarli, asosli qilib bayon etish ko‘nikmalarini hosil qiladi. Ilmni mantiqiy usul va vositasida o‘rganishda avvalgi bilim (xulosa) keyingi bilim (xulosa) uchun asos bo‘ladi. Ilmiy-nazariy xulosalarni shakllantirishda mantiq sillo- gizmlariga tayanish lozim bo‘ladi.

¹ Qarang: Davlat va huquq nazariyasi // professorlar H. Boboyev va H. Оdilqoriyevlarning umumiy tahriri ostida. – T., 2000. 12–13-betlar.

² Falsafa: qomusiy lug‘at (mas’ul muharrir Q. Nazarov). – T., 2004. 220–221-betlat.
Masalan, «ikki tasdiq fikrdan uchinchi yangi tasdiq fikr (xulosa) chiqa- di». «Hosil qilingan yangi mulohaza dastlabki mulohazalardan umumiyroq bo‘lmaydi». Mantiq sillogizmlarining eng oddiylaridan birini davlat masalasiga qo‘llab, xulosa chiqarib ko‘raylik:

1. 
   demokratik davlatlarda vakillik hokimiyat idoralari saylov asosida shakllantiriladi;
   
2. 
   O‘zbekiston Respublikasida davlat vakillik idoralari saylov asosida shakllantiriladi;
   

v) demak, O‘zbekiston Respublikasi demokratik davlatdir.

Bunday tarzda chiqarilgan xulosa mantiqiy jihatdan ziddiyatsizdir.