Odilqoriyev X. T

lizion huquqni shakllantirish vaqti yetdi, degan mulohazalar mavjud. Ta’kidlanishicha, kollizion huquqning o‘z predmeti, prinsiplari va huquqiy tar- tibga solish tizimi qaror topib bormoqda. Chamasi, bu huquq tarmog‘i yuridik ixtilof va nizolarning barcha turlarini hal etishni, ularning sabablarini, vujudga kelish va namoyon bo‘lish dinamikasini, rivojlanish bosqichlarini o‘z qamroviga olishi lozim.

Yuridik ixtiloflar aksariyat hollarda ijtimoiy hayotda va yuridik amaliyot- da jiddiy salbiy oqibatlarga olib keladi. Yuridik qarama-qarshilik, nomutanosib- lik va ixtiloflar huquqiy tizimning bir maromda, bahamjihat faoliyat yuritishiga halal beradi, qator hollarda esa fuqarolarning huquqlari buzilishiga, huquqiy tartibga solishning samaradorligi pasayishiga sabab bo‘ladi. Eng xavotirlisi




¹ Qаrаng: Тихомиров Ю.А. Юридическая коллизия: власть и правопорядок // «Государство и

право», 1994. № 1. – 4-bet.

² Qаrаng: Гегель Г. Философия права. – М., 1990. – 249-bet.

29–18-8

shundaki, huquq sohasidagi ixtiloflar jamiyatda qonuniylik va huquqiy tar- tibot rejimiga putur yetkazadi, huquqiy ong va huquqiy madaniyat holatiga jiddiy salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Bunday ixtiloflar huquqni qo‘llash amaliyotida noqulayliklar keltirib chiqaradi, fuqarolar tomonidan qonunchilik normalaridan foydalanishni qiyinlashtiradi, aholi orasida huquqiy nigilizm kuchayishiga olib kelishi mumkin.

Yuridik ixtiloflarning salbiy oqibatlarini quyidagicha guruhlashtirish mumkin: 1) ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlar; 2) ijtimoiy-siyosiy oqibatlar; 3) ma’naviy- ruhiy oqibatlar; 4) huquqiy oqibatlar.

Ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlar subyektlar o‘rtasida mulkiy nizolarning kelib chiqishiga, ularning moddiy zarar ko‘rishiga, moliyaviy va soliq munosabat- larida nomutanosibliklar yuz berishi bilan ifodalanadi. Ijtimoiy-siyosiy oqibatlar davlat organlari va mansabdor shaxslarning o‘z vakolatlarini to‘la va lozim darajada ado etishlariga halal berishiga, mansab lavozimlarining suiiste’mol qilinishiga, fuqarolarning siyosiy huquqlari buzilishiga, siyosiy tizimda ziddi- yatli holatlar vujudga kelishiga olib kelishi mumkin.

Ma’naviy-ruhiy oqibatlar jamiyatda qaror topgan madaniy, ma’naviy hamda axloqiy qadriyatlar amal qilishiga putur yetkazishi, shuningdek huquq subyektlariga ma’naviy zarar yetkazilishi bilan ifodalanishi mumkin. Huquqiy oqibatlar ham jiddiy zarar bilan ifodalanishi tabiiy. Bunda huquqiy ongda de- formatsiya (buzilish) holatlari namoyon bo‘ladi, huquqiy nigilizm ildiz otadi, huquqiy madaniyat zavol topadi, qonun ustuvorligi yetarli ta’minlanmaydi, qo- nunchilik hujjatlarining samaradorligi pasayadi va hokazo.

Demak, yuridik ixtiloflarning oqibatlari jamiyat taraqqiyotiga jiddiy sal- biy zarar keltirishi mumkin. Shu bois, bunday ixtiloflarning oldini olishning samarali mexanizmlarini qaror toptirishga alohida e’tibor qaratish lozim.