Odilqoriyev X. T. Davlat va huquq nazariyasi darslik toshkent «Adolat» 2018 uo‘K: 321. 01+340(075. 8)

Huquqiy munosabatlar umumiy va aniq (konkret), mutlaq va nisbiy turlarga ham bo‘linadi. Umumiy huquqiy munosabatlar deganda, avvalo, fuqarolarning asosiy huquq, erkinlik va majburiyatlarini mustahkamlovchi konstitutsiyaviy normalar asosida vujudga keluvchi munosabatlar tushuniladi. Fuqarolar qonunda nazarda tutilgan vakolatlarga ega bo‘lgach, barcha u yoki bu huquq subyektlari bilan huquqiy aloqadorlikda hisoblanadilar. Basharti, mazkur huquq va erkinliklar amalga oshirilsa, aniq huquqiy munosabat vujudga keladi. Aniq huquqiy munosabatlar jinoyat, fuqarolik, mehnat, oila, soliq, uy-joy va boshqa kodekslar maxsus qismidagi moddalarning qo‘llanishi asosida kelib chiqishi mumkin. Bunda qonunda mustahkamlangan aniq huquqning ta’minlanishi uchun muayyan subyekt tegishli yuridik majburiyatni ado etadi.
Mutlaq huquqiy munosabatlarda bir taraf aniq ma’lum bo‘ladi – bu subyektiv huquq egasidir. Qolgan barcha subyektlar majburiyat o‘tovchi tomon bo‘ladilar, ya’ni vakolatli shaxs subyektiv huquqlarning amalga oshirilishiga qarshilik qilmasligi lozim. Bunday huquqiy munosabatga mulkchilik munosabatlari misol bo‘ladi.
Nisbiy huquqiy munosabatlarda barcha ishtirokchilar (taraflar) aniq belgilangan bo‘ladi, ya’ni huquq egasi ham, majburiyat o‘tuvchi tomon ham ma’lum bo‘ladi. Masalan, sotuvchi va xaridor, buyurtmachi va pudratchi, ma’muriyat rahbari va xodim.
Huquqiy munosabatlar o‘z ichki tuzilishiga ko‘ra quyidagi tarkibiy qismlar (elementlar) dan iborat:

1. 
   huquqiy munosabatlarning subyektlari (ishtirokchilari);
   
2. 
   huquqiy munosabatlarning obyekti;
   

d) huquqiy munosabatning mazmunini tashkil etuvchi subyektiv huquq va yuridik majburiyatlar.
Huquqiy Huquqiy munosabat, avvalambor, in-
2-§.munosabatlarning sonlar (kishilar jamoasi) o‘rtasidagi aloqa,
subyektlari bog‘lanish, munosabat bo‘lib, o‘z ishtirokchi-
lariga, taraflariga ega. Har qanday munosa-
bat ikki yoki undan ortiq shaxslar o‘rtasidagi aloqa, muloqot sifatida talqin etiladi. Tegishli subyektlarning mavjud bo‘lishi huquqiy munosabatlar amalga oshishining muqarrar sharti hisoblanadi.