|
Huquqiy madaniyat darajasi qabul qilingan qonunlar soni bilan emas, balki ularning bajarilish saviyasi va samarasi bilan belgilanishi yaxshi ma’lum. Bozor iqtisodiyoti sari borayotgan yo‘limiz biz uchun huquqiy tarbiya maktabi bo‘lmog‘i darkor. Binobarin, bundan kelib chiqadigan muhim saboq shuki, qonunga amal qilgan holda yashash va mehnat qilishni o‘rganishimiz, o‘z huquq va erkinliklarimizni qonun orqali himoyalashni, o‘z majburiyatlarimizni og‘ishmay bajarishni o‘rganib olishimiz kerak. Boshqa odamlarning huquqlari, erikinliklari va manfaatlariga hurmat bilan munosabatda bo‘lishni o‘rganib olish lozim.
Sud hokimiyatining mustaqilligini ta’minlash, odil sudlovni demokratlashtirish, sud-huquqiy islohotini amalga oshirish. Sud islohoti huquqiy davlat va fuqarolik jamiyati umumiy shakllanish jarayonining ajralmas zaruriy tarkibiy qismidir. Sud-huquqiy islohoti mamlakatda qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyat tarmoqlari bilan teng, mustaqil kuchli sud hokimiyatini vujudga keltirishning muhim omilidir.
Sud hokimiyati – uch hokimiyatning biri, uning yuksak nufuzli huquqiy holati jamiyat va davlat hayotida inson huquqlari, demokratiya va qonuniylik barqaror bo‘lishining asosiy shartidir. Zero, sud hokimiyatining vazifasi – fuqarolarning huquq va erkinliklarini, mamlakat konstitutsiyaviy tuzumini himoya qilish, qonun chiqaruvchi va ijroiya hokimiyat hujjatlarining Konstitutsiyaga muvofiqligini ta’minlash, qonunlarni va boshqa normativ hujjatlarni ijro etish va qo‘llashda qonuniylik hamda adolat uchun kurashishdan iborat.
Mustaqil O‘zbekistonda davlat hokimiyatining taqsimlanishi real joriy etilishi bilan chinakam tom ma’nodagi sud hokimiyatining qaror topishiga yo‘l ochildi. Bu o‘rinda o‘ta muhim narsa – sudning davlat hokimiyatining bir bo‘g‘ini sifatida tegishli qat’iy vakolatlar sohibi ekanligini tan olishdir. Jamiyat ijtimoiy ongi sud hokimiyatini e’tirof etishi, unga ko‘nikishi lozim. Sud hokimiyati davlatning muayyan sudlov siyosatini shakllantiradi va ro‘yobga chiqaradi. Sudlov siyosatining asoslari qonunda o‘z aksini topadi va sud muassasalari faoliyati orqali hayotga tatbiq etiladi.
O‘zbekistonda mustaqil, adolatli sud hokimiyatini qaror toptirish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishidir. Endigi islohotlarning bosh vazifasi sudni adolat va haqiqat posboniga aylantirishdan iborat. Pirovardida sudga munosabat tubdan o‘zgarib, unga hurmat shakllanishi lozim. Buning uchun sud organlari faoliyatining huquqiy asoslarini qadam-baqadam takomillashtirib borish zarur. Mazkur huquqiy asos sud va sudyalarning hokimiyatning boshqa barcha tarmoqlaridan haqiqiy mustaqilligini, sud qarorlarini qabul qilishda ularning faqat qonunga bo‘ysunishini ta’minlashi lozim. Bu huquqiy asos demokratizmni, xolislikni, sudning hammabop bo‘lishini, sudning himoya doirasi kengayishini ta’minlashi lozim.
Mamlakatimizda sud islohotlarini jiddiy jonlantirishda, uni yangicha yondashuvlar asosidagi yangi bosqichga ko‘tarishda «O‘zbekiston Respublikasini 2017–2021-yillarda yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi» alohida o‘rin tutadi. Mazkur Strategiyaning ikkinchi ustuvor yo‘nalishi «Qonun ustuvorligini ta’minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilish» deb nomlangan. Unda sud hokimiyatining chinakam mustaqilligini ta’minlash, sud tizimini demokratlashtirish, fuqarolarning huquq va erkinliklarini ishonchli himoya qilishni kafolatlash, sud faoliyatiga oid qonunchilikni takomillashtirish, sud-huquq tizimida qonuniylikni mustahkamlash kabi muhim masalalar belgilangan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016-yil 21-oktabrdagi «Sudhuquq tizimini yanada isloh qilish, fuqarolarning huquq va erkinliklarini ishonchli himoya qilish kafolatlarini kuchaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»ga va 2017-yil 21-fevraldagi «O‘zbekiston Respublikasi sud tizimi tuzilmasini tubdan takomillashtirish va faoliyati samaradorligini oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi farmonlari mamlakatimiz sud tizimini izchil demokratiyalash, sud hokimiyatining mustaqilligini ta’minlash, fuqarolarning huquq, erkinlik va qonuniy manfaatlarining ishonchli sud himoyasini kafolatlash borasida katta qadam bo‘ldi. Ushbu farmonlar tufayli sud tizimida jiddiy tub islohiy o‘zgarishlar yuz berdi. O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi yagona oliy sud organiga aylandi; xo‘jalik sudlari va harbiy sudlar tugatildi; iqtisodiy va ma’muriy sudlar tashkil etildi; Sudyalar oliy kengashi tuzildi, u sudyalik lavozimiga tanlash va tayinlash vakolatlariga ega bo‘ldi; sudyalik lavozimiga tayinlash (saylash) birinchi marotaba besh yil muddatga va keyin o‘n yilga, shundan so‘ng muddatsiz davrga deb belgilandi. Yuqoridagi masalalar yuzasidan O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga tegishli o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritildi.
Yuqorida bayon etilgan barcha ijtimoiy-siyosiy, huquqiy va tashkiliy choratadbirlar jamiyatimizda sudning yuksak nufuzini ta’minlashga, uning samarali faoliyat yuritishi uchun qulay shart-sharoit yaratishga qaratilgan. Mustaqil, xolis, demokratik sud tizimini vujudga keltirish pirovardida inson manfaatlariga, fuqarolarning huquq va erkinliklarini kafolatli muhofaza etishga xizmat qiladi.
Shunday qilib, huquqiy tizim sohasidagi islohotlar, demokratlashtirish va liberallashtirish choralari, katta mas’uliyat talab etadi. Islohotlar huquqiy tizim tarkibiga kiruvchi barcha bo‘g‘inlarni qamrab oladi. Demak, har bir bo‘g‘inda ro‘y berayotgan o‘zgarish va jarayonlar bir-biri bilan chambarchas bog‘liq bo‘ladi. Huquqiy islohotlarga keng qamrovli va kompleks yondashish lozim. Ana shundagina islohiy kuch-g‘ayratimiz va ijodiy faoliyatimiz ijobiy samaralar berishiga umid bog‘lash mumkin1.
Do'stlaringiz bilan baham: |
