Одилхон қори Юнусхон ўғли ҚЎшничилик ҳАҚлари ва одоблари

“Қўшни ўз яқинидаги нарсани сотиб 
олишда шуфъага ҳақлироқдир” (Имом Бухорий 
ривояти).
 
Шореҳлар ушбу ҳадисни шарҳлашда, унинг 
ривоят қилинишига сабаб бўлган қуйидаги воқеани 
келтирадилар. Бир куни Абу Рофиъ исмли саҳобий 
Мисвар ибн Махрамага: “Ҳой, биродар, мана 
бунга айт, унинг ҳовлисидаги (яъни яшайдиган 
кўчасидаги) иккита уйимни сотиб олсин”, дея 
Саъдга ишора қилди. Саъд эса: “Аллоҳга қасамки, 
уйларингга тўрт юз динордан ортиқ пул бермайман. 
Ўшаларни ҳам нақд эмас, бўлиб-бўлиб бераман”,– 
деди. Шунда Абу Рофиъ: “Субҳоналлоҳ, мен бу 
уйларимни бегоналарга беш юз динор нақдига 
сотмаган эдим. Агар Расулуллоҳ алайҳиссаломдан: 
“Қўшни ўз яқинидаги нарсанинг шуфъасига 
ҳақлироқдир”, - деган сўзни эшитмаганимда сенга 
ҳечам сотмаган бўлардим”, - деди. 
Юқоридаги ҳадисларни далил қилган 
ҳолда ҳанафийлар, ҳодавийлар ва Суфёни 
Саврий раҳматуллоҳи алайҳ қўшни ўз ёнидаги 
қўшнисининг сотиладиган уйи, ери ва ҳовлисига 
нисбатан шуфъа ҳаққи борлигини айтадилар. Аҳли 

---

51
сунна вал-жамоанинг бошқа фиқҳий йўналиш 
соҳиблари эса уй-жой сотишдан аввал қўшнига 
таклиф қилишни мустаҳаб амал ва намунали 
қўшничилик муносабатларидан деб биладилар. 
Агар шундай қилинса, қўшни унинг уйини олмаган 
тақдирда ҳам ўзига кўрсатилаётган ҳурмат ва 
эътибордан кўнгли тоғдек кўтарилиб, ниҳоятда 
хурсанд бўлади.
ҚИЁМАТ КУНИДА ҚЎШНИЛАРНИНГ БИР-
БИРЛАРИ БИЛАН ДАЪВОЛАШИШЛАРИ
Уқба ибн Омир разияллоҳу анҳудан ривоят 
қилинади: Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам 
марҳамат қилиб, дедилар [26]: “Қиёмат кунида 
бир-бири билан даъволашадиган илк хасмлар иккита 
қўшни бўлади
24
”. 
Абдуллоҳ ибн Умар разияллоҳу анҳудан ривоят 
қилинган ҳадисда эса бундай дейилади [27]: Набий 
алайҳиccаломдан шундай сўзларни эшитганман: