Oddiy analogiyalar

ODDIY ANALOGIYALAR
Yoki o`xshash tushunchalarni toping
Maqsad:
Tushunchalar orasidagi mantiqiy bog’lanishlar va munosabatni aniqlang.
10 yoshdan yuqori bo`lgan shaxslarni o`rganish uchun qo`llaniladi.
Material:
Alohida varaqda bir qator vazifalar.
Instruktsiya:
E`tibor bering bu erda ikkita so`z yozilgan: yuqorida "ot", “ o`n” “toy"- Gap orasida qanday aloqa bor?...Toy otning bolasi.
Xuddi shundek yuqorida bitta so`z "sigir" lekin beshta so`z tanlash uchun. SHu so`zlardan bittasini tanlang. "Sigir" so`ziga aloqasi "toy"ning "otga" bo`lganidek bo`lsin bu so`z "buzoq". SHunday qilib gapdagi so`zlarning aloqasini aniqlang.O`ng tomondagi so`zlar orasida shu aloqani toping.
Natijalar interpretatsiyasi
Odatda sinaluvchi vazifalarni echish tartibini 2-3 misoldan keyin o`zlashtiradi. Agar sinaluvchi muayyan asosatsiyaga tayanib so`zni topsa va 3-4 marta uzluksiz xatoga yo`l qo`yib keyin to`g’ri echib ketsa, unda tafakkur jarayoni barqaror emas, tez toliqan degan xulosaga asos bo`lishi mumkin,
To`g’ri va xato javoblar soni hisoblanadi. Tushunchalar; aloqasi xarakter tahlil qilinadi.

1.	Ot		Sigir
	toy		YAylov. SHoxlar. Sut. Buzoq. Ho`kiz

2.	Ingichka		Xunuk
	Qalin		CHiroyli. YOg’liq. Iflos. Badbashara. Xushchaqchaq.

3.	Qo`rg’oshin		Par
	Og’ir		Mushkul. Ko`rpa. Patlar. Engil. Tovuqniki

4.	Qoshiq		Vilka
	Bolta		YOg’. Richoq. Likopcha. Go`sht. Idish.

5.	Tuxum		Kartoshka
	Ro`choq		Tovuq. CHorbog’. Karam. SHo`rvo. Po`stloq..

6.	CHang’i		Qayiq
	Qish		Muz. YAxmalak. eshak.YOz.Daryo.

7.	Quloq		Tishlar
	Eshitmoq		Ko`rmoq. Davolanmoq.. Og’iz. SHo`tka. Kavshamoq.

8.	It		CHo`rtan baliq.
	Jun		Qo`y. epchil. Baliq. Qarmoq.. Tangachali po`st.

9	Probka		Tosh
	suzmoq		Suzuvchi.CHo`kmoq. Granit. Tashimoq. Quruvchi

10	CHoy		SHo`rva
	SHakar		Suv. Tovoq. Tuz. Qoshiq

11	Daraxt		Qo`l
	SHox		Volta. Quldor. Oyoq.Ish. Barmoq

12	YOmg’ir		Ayoz
	Soyabon		Xoda. Sovuq. CHana.Qish. Po`stin

13	Maktab		Kasalxona
	ta`lim		Doktor.O`qituvchi. Tashkilot. Davolash.Kasal.

14	Qo`shiq		Kartina
	Kar		Oqsoq. Ko`r. Rassom. Rasm. Kasal

15	Pichoq		Stol
	Po`lat		Vilka. YOg’och. Stul. Ovqat. Dasturxon.

16	Baliq		Pashsha
	To`r		Elak. CHivin.Xona.G’ing’illamoq. O`rgimchak to`ri...

17	Qush		Inson
	In		Odamlar. Polapon.Ishchi. Hayvon.Uy

18	Non		Uy
	Novvoy		Vagon. SHahar. Boshpana. Quruvchi. eshik

19	Pal’to		Botinka
	Tugma		Tikuvchi. Magazin. Oyoq SHunurok. SHilyapa

20	CHalg’i		Pakki
	O`t		Xashak. Soch. O`tkir. Po`lat. Asbob

21	Oyoq		Qo`l
	Etik		Kalit. Musht. Qo`lqop. Barmoq. Kaft

22	Suv		Ovqat
	chanqoq		Ichmoq.Ochlik. Non. Og’iz. Ozuqa

23	Elektro-energiya		Bug’
	Sim		Lampochka. O`t. Tok. Suv. Quvur. Qaynash

24	Paravoz		Ot
	Vagonlar		Poezd. Biya. Suli. Arava.Otxona

25	Olmos		Temir
	Noyob		Qimmatbaho. Temirli. Qattiq. Po`lat. Oddiy

26	YUgurmoq		Qichqirmoq-Dodlamoq
	Turmoq		Ovozchiqarmaslik. emaklamoq. SHovqinqilmoq. CHaqirmoq. Yig’lamoq

27	Bo`ri		Qush
	xalqum		Havo. Tumshuq. Bulbul. Tuxum. Sayrash

28	O`simlik		Qush
	Urug’		Don. Tumshuq. Patlar. Uchish. Tuxum

29	Teatr		Kutubxona
	Tomoshabin		Aktiyor. Kitoblar. O`quvchi.Kutubxonachi. Muxlis

30	Oyoq		Kuz
	Hassa		Tayoq. Ko`zoynak. Ko`zyosh. Ko`rish. Burun

31	Tong		Qish
	Tun		Ayoz .Kun. YAnvar. Kuz. CHana

Murakkab analogiyalar,
yoki abstrakt tafakkuringizni sinab ko`ring
Maqsad:
SHaxsning murakkab mantiqiy munosabatlar va abstrakt aloqalarni anglashga qodirligini aniqlash uchun qo`llaniladigan metodika. O`smirlar va katta yoshdagilarga mo`ljallangan.
Ta`rif:
Metodika 20 juft so`z - mantiqiy vazifalardan iborat. SHu vazifalarni sinaluvchi echmog’i lozim. Maqsad: har bir juftlikda mantiqiy bog’liqlikni aniqlab 6 turdan qaysi biriga to`g’ri kelishini belgilaydi. "SHifr" deb nomlangan jadvalda mantiqiy bog’lanish namunalari va ularni harf bilan belgilanishi ko`rsatilgan: A,B,D,E,F,G. Juft so`zlar orasida bog’lanishni aniqlab, "SHifr" jadvalidan xuddi shu boglanish analogini toping va mos harf bilan belgilang. Vazifalarni bajarish uchun 3 (uch) daqiqa vaqt ajratilgan.
Material;
Metodika blanki javoblarni belgilash protokoli.
Ta`rif:
Bu blankda 20 juft so`z. Har bir juftlikda mantiqiy bog’lanish bor. Har bir juftlik to`g’risida 6 (olti)ta harf, bu harflar mantiqiy bog’lanish turini belgilaydi. "SHifr" jadvalida namunalar ko`rsatilgan.
Siz, birinchidan, juftlikdagi bog’lanishni aniqlashingiz kerak. Keyin “Sinf” jadvalidan shu bog’lanishning analogiyasini toping va harflar qatorida topilgan analogiyaning harfini belgilang. Bajarish uchun sizga 3 (uch) daqiqa vaqt ajratilgan.
SHIFR
A. qo`y poda
V. Malina rezavor
D. Dengiz okean
E. YOrug’-qorong’i
F. Zaharlanish-o`lim
G. Dushman raqib
1. qo`rquv qochish AVDEFG
2. fizika fan AVDEFG
3. to`g’ri haqiqat AVDEFG
4. jo`yak tomarqa AVDEFG
5. juft ikki AVDEFG
6. so`z jumla AVDEFG
7. tetik so`lg’in AVDEFG
8. ozodlik erk AVDEFG
9. yurt shahar AVDEFG
10 maqtov tanbeh AVDEFG
11. qasos o`t qo`ymoq AVDEFG
12. o`n son AVDEFG
13. yig’lamoq ho`ngramoq AVDEFG
14. bob roman AVDEFG
15. oq qora AVDEFG
16. jasur qahramon AVDEFG
17. salqin ayoz AVDEFG
18. yolhon ishonmaslik AVDEFG
19. kuylash san`at AVDEFG
20. tumbochka shkaf AVDEFG

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19	20
F	B	G	A	G	A	E	G	D	E	F	B	G	A	E	G	D	F	B	D

BAHO

Ballar	9	8	7	6	5	4	3	2	1
To`g’ri javoblar	19	18	17	15	12-14	10-11	8-9	7	6

Natijalar tahlili
Agar, sinaluvchi vazifalarni qiynalmasda echsa va taqqoslanishlarni izohlay olsa, demak abstrakt va murakkab mantiqiy bog’lanishlarni anglashga qodir.
Agar, sinaluvchi instruktsiyani osonlikcha tushunolmasa, taqqoslashda xatolarga yo`l qo`ysa, qayta-qayta izohlashga muhtoj bo`lsa, tafakkuri tarqoq, fikr yuritish va xulosalash jarayoni sust, mantiqiy bog’lanishlarni noto`g’ri anglaydi.
Sinaluvchining izohlari alohida e`tiborda bo`lishi kerak. Ko`pincha “salqin-ayoz” aloqasi eng katta qiyinchilik tug’diradi.

Манбаа: BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI

PEDAGOGIKA VA PSIXOLOGIYA KAFEDRASI


PSIXODIAGNOSTIK TESTLAR
(O`quv metodik qo`llanma)
Tuzuvchi: R.S.Hamroyeva.
Tarjimon: R.S.Hamroyeva.
2005