Odam anatomiyasi

PARASIMPATIK KISMI
Parasimpatik kismining markazlari bosh miyaning uzunchok miya bilan o’rta miyada va orka miyaning dumgaza bulimida joylashgan. Vegetativ nerv tizimi xakida umumiy ma’lumotlar berilganda, parasimpatik kismidagi preganglionar nerv tolalari uzun bulishi, markazda (o’rta miya, uzunchok miya yeki orka miyaning dumgaza kismi) joylashgan yadrolardan boshlanib, ichki a’zogacha yeki a’zo ichidagi intramural tugunlargacha uzulmasdan yetadi, sung intramural tugundan (gangliy) kalta shu a’zoni uziga boruvchi postganglionar tolalar boshlanadi.
O’rta miyada joylashgan parasimpatik yadrolar Silьviy kanali ostida joylashgan ko’zni xarakatlantiruvchi nerv yadrosi yenida vegetativ Yakubovich yadrosi joylashgan. O’rta miya bulimidagi vegetativ parasimpatik yadro fakat ko’zni xarakatlantiruvchi nerv bilan boglik buladi, chunki shu nervga taallukli soxani innervatsiyasida ishtirok etadi. Parasimpatik tolalar ko’zni xarakatga keltiruvchi nerv tarkibida kiprik tuguniga yetadi va undan postganglionar tolalar ko’z olmasida kiprik muskullari bilan ko’z korachigini toraytiruvchi muskullar ichida tarkaladi.
Uzunchok miyada joylashgan parasimpatik yadrolar bosh miya nervlardan yuz, til-yutkin va adashgan nervlar tarkibiga kushiladi. Yuz nervi tarkibida ketuvchi parasimpatik tolalar ko’z yosh beziga, til osti va jag osti bezlariga boradi. Yuz nerviga karashli ustki sulak ajratuvchi va pastki sulak ajratuvchi yadrolardan chikuvchi parasimpatik nervlar burun ichi, yutkin, shillik bezlarini, ko’z yoshi bezini va quloq oldi bezini innervatsiyasida ishtirok etadi.
Adashgan nerv aralash bulib, uning tarkibida eng kup parasimpatik tolalar buladi, chunki tolalarning asosiy kismi ichki a’zolarga yunaladi. Parasimpatik tolalar oshkozon-ichak yo’liga olib kelgan impulьslari tufayli ichak devorlarining peristalьtikasi tezlashadi, xazm bezlarini sekretsiya jaraenlari faollashadi. Adashgan nervdan chikkan parasimpatik tolalar yurakga borib, uning kiskarish ritmini susaytiradi, kon tomirlar teshiklarini toraytiradi.