Odam anatomiyasi

Bel kismida to’rtadan tuguni bulib, ular umurtka tanalarining old tomonida joylashadi. Karama karshi tomondagagi chap va ung tugunlari bir biri bilan nafakat uzunasiga ketgan nerv tolalari yerdamida, balki kundalang tolalari orkali xam kushiladi. Bel tugunining shoxlariga tugunlararo shoxlar va aorta atrofidagi chigalda ishtirok etuvchi tolalar va tugunlararo kundalang shoxlari kiradi.
Tos kismi uz ichiga dumgaza va dum soxalaridan iborat. Dumgaza soxasida chap va ung simpatik stvollar tarkibida turt juft tugunlari bulib, ikki stvol pastga tomon yunalib dum kismida tutashadi va umumiy bitta simpatik dum tuguni xosil buladi. Demak, dumgaza va dum kismida 9 tugun xosil buladi. Tos kismidagi nerv tugunlari orasidagi tolalar xuddi bel kismidagiga uxshash yunaladi.
Ma’lumki, simpatik stvol tugunlaridan chikadigan shoxlar asosan kon tomirlar atrofida, ichki a’zolar devorida chigallar xosil kiladi. Eng yirik chigallardan kuesh chigali xisoblanadi.
Kuesh chigali yeki korin chigali deb xam nomlanadi, I bel umurtkasi ruparasida, korin aortaning korin stvoli atrofida joylashgan. Kuesh chigali ikki yirik chap va ung korin tugunlaridan iborat. CHigalning chap va ung tugunlari korin stvolining ikki yenida joylashgan va anastomozlar yerdamida bir biri bilan tutashadi. Korin chigalidan chikuvchi kup sonli shoxlar kon tomirlarni yunalishi buyicha ko’zatadi. Korin chigalining korin bushligida chukur joylanishiga karamay, kuchli zarb tushganda bu tugun ogir jaroxatlanadi va nokaut xolatiga kelishi mumkin. Bunda nerv impulьsi ichki a’zolarga boruvi katta va kiichik nervlar orkali orka miyaga ko’zatiladi, sung uzunchok miyaga utib u yerda joylashgan adashgan nervning yadrosiga yetadi. Keyin ko’zgolish kayta yunalishda ketadi, adashgan nervdan yurakka va boshka a’zolargacha yetadi. Bunday xollarda nafas tizimining reaktsiyasi turlicha bulishi mumkin: ba’zan nafas olish keskin tezlashsa, uzgi xollarda tuxtash darajasigacha xam susayishi mumkin. Kuesh chigalidan chikadigan postganglionar tolalar yirik arteriyalar atrofida va shu arteriyalar nomi bilan ataluvchi chigallarni xosil kiladi.
Bel kismining yirik tugunlariga usti va osti charvi chigallarini kursatish mumkin. Ularning joylashuvi aortadan usti va osti charvi arteriyalarni chikish soxasiga tugri keladi.Yukorida aytilgandek, simpatik stvo orka miyaning fakat buyin va bel segmentlari bilan ьoglik. SHuning uchun simpatik stvolining buyin, dumgaza va dum soxadagi tugunlar tugridan tugri orka miya bilan boglanmagan. Boglanish aylanma yo’l orkali, kukrak va bel kismidagi tugunlardan utib ketuvchi preganglionar tolalari va tugunlararo shoxlari ishtirokida xosil buladi. Korin aortani atrofida xosil bulgan simpatik chigalning shoxlari, aorta tarmoklaridan korin bushligidagi a’zolargacha davom etadi. Oek - kullardagi kon tomirlarining yenlarida ko’zatuvchi somatik nervlar bilan birga simpatik nervlari xam shu soxalarni innervatsiyasida ishtirok etadi.